Zachęcamy do lektury przeglądu minionego tygodnia w państwach Europy Środkowo-Wschodniej:
Bułgaria rozpoczęła wdrażanie systemu IRIS-T SLM
Bułgarskie siły zbrojne rozpoczęły wdrażanie systemu obrony powietrznej IRIS-T produkcji Diehl Defence, na bazie umowy zawartej w październiku 2024 r., o wartości 199 mln EUR. Strona bułgarska otrzyma jedną baterię systemu IRIS-T SLM, z opcją na zakup dodatkowych pięciu baterii oraz jednej IRIS-T SLX (o rozszerzonym zasięgu).
Wdrożenie w Bułgarii odbywa się w ramach promowanej przez niemiecki rząd inicjatywy European Sky Shield Initiative (ESSI) i stanowi jeden z największych niemieckich sukcesów eksportowych po wybuchu wojny na Ukrainie. Efektory IRIS-T zostały przekazane stronie ukraińskiej i uzyskały pozytywne opinie użytkowników, zaś następnie stały się jednym z głównych komponentów ESSI. Podobne systemy będą wdrożone m.in. w Estonii, na Łotwie czy w Danii i staną się jednym z najpopularniejszych systemów OP w ramach NATO.
Czechy przeprowadzą przegląd wsparcia amunicyjnego dla Ukrainy?
Po zwycięstwie w wyborach parlamentarnych, prawdopodobny przyszły premier Czech Andrej Babiš zapowiedział przegląd dotychczasowego i planowanego wsparcia amunicyjnego dla Ukrainy. Polityk zaznaczył, że nie oznacza to anulowania całego programu, niemniej w jego opinii wymaga on “większej transparentności” wydatków oraz przeniesienia pod wspólny nadzór NATO.
Dotychczas Czechy uchodziły za jedno z państw najaktywniej wspierających Ukrainę w wymiarze wojskowym. Dotychczasowy rząd miał w tej sprawie zbieżne poglądy z głową państwa, zaś wsparcie dla Ukrainy przyczyniło się również do pozytywnych wyników czeskiego przemysłu obronnego. Zapowiedzi Babiša wiążą się z obietnicami wyborczymi oszczędności m.in. na pomocy dla Kijowa.
Słowacja przekazuje pierwszy od 2023 r. pakiet pomocy wojskowej dla Ukrainy
Minister obrony narodowej Słowacji ogłosił przekazanie pakietu nieśmiercionośnego sprzętu wojskowego dla Ukrainy. To pierwsza forma wsparcia ze strony rządu słowackiego od powrotu do władzy w 2023 r. premier Roberta Fico, który stara się utrzymywać stosunkowo ciepłe relacje z Moskwą. W ramach pakietu przekazano m.in. bezzałogowe pojazdy przeciwminowe Bozena.
Słowacki rząd stara się balansować między oczekiwaniami zachodnich struktur integracyjnych, do których przynależy, oraz chęcią zachowania bieżącej komunikacji z Rosją. Pakiet nie zawiera broni śmiercionośnej, niemniej stanowi wyraz ocieplenia w relacjach Bratysława-Kijów, które następuje od wrześniowego spotkania przywódców obu państw. Jednocześnie, Słowacja pozostaje zainteresowana współpracą z Ukrainą, z uwagi na interes rodzimego przemysłu obronnego.
Umundurowany oddział na granicy z Estonią
10 października 2025 r. władze Estonii zamknęły odcinek drogi z Lutepää do Kundruse, przebiegający przez terytorium Rosji, z powodu pojawienia się po stronie rosyjskiej umundurowanego oddziału z bronią. Na tym odcinku, zwanym “but Saatse” można przejechać bez posiadania wizy rosyjskiej, jednak bez możliwości zatrzymywania się. Pojawienie się oddziału nie dysponującego oznaczeniami identyfikującymi przynależność poszczególnych osób zostało uznane za incydent zagrażający bezpieczeństwu Estonii.
Obecność niezidentyfikowanego, umundurowanego oddziału w rejonie drogi stanowiącej korytarz transportowy na granicy Estonii i Rosji budzi niepokój i przypomina o rozpoczęciu ataku na Krym w 2014 r. Ze względu na napiętą sytuację, wynikającą z ostatnich incydentów m.in w estońskiej przestrzeni powietrznej, rośnie nieufność wobec działań Rosji. Pomimo tego, jednym z możliwych wyjaśnień obecności oddziału może być konieczność zapewnienia wzmocnionej ochrony ze względu na obecność w pobliżu ważnej osoby. Nie ma też informacji potwierdzających próby przekroczenia oddziału przez granicę z Estonią.
Litewskie ćwiczenia mobilizacyjne
Na Litwie, przeprowadzono ćwiczenia kryzysowe “Vyčio Skliautas 2025”, które miały na celu ocenę sprawności systemu mobilizacyjnego państwa.Ćwiczenia realizowane były na terytorium całego kraju w dniach 6-11 października br. Miały one charakter sztabowy jak i praktyczny. Prowadzono je przy udziale około 1200 urzędników i 1000 wolontariuszy, realizując różne warianty scenariuszy, umożliwiające podejmowanie decyzji na różnych szczeblach litewskiej administracji. Sprawdzano także współpracę struktur wojskowych odpowiedzialnych za działania obronne w zakresie prowadzonej mobilizacji.
Ćwiczenia te są istotnym elementem strategii obronnej Litwy związanej z możliwą reakcji na kryzys. Szczególnym celem było zweryfikowanie przygotowanych procedur reagowania na wypadek konfliktu zbrojnego na różnych jego etapach. Ważnym elementem była również ewakuacja grupy wolontariuszy, którzy symulowali ludność cywilną, podlegającą ewakuacji w warunkach wojennych. Testowano również efektywność reorganizacji placówek medycznych w warunkach mobilizacji oraz funkcjonowanie systemu powiadamiania ludności.
Nowy raport Fińskiego Wywiadu Obronnego
Rosja aktywnie prowadzi działalność wywiadowczą w Finlandii, szczególnie z wykorzystaniem możliwości Głównego Zarządu Wywiadowczego (GRU). Takie ustalenia wynikają z opublikowanego w październiku 2025 r. raportu Fińskiego Wywiadu Obronnego. GRU dąży do unowocześnienia swoich metod zdobywania informacji, aby lepiej dostosować się do zmieniającego się środowiska działania. Według Finów, metody te są zróżnicowane, często improwizowane. Zakładane i wykorzystywane są organizacje pod przykryciem. Zauważalny jest problem rekrutacji obywateli w Internecie, zwłaszcza na prorosyjskich platformach społecznościowych.
Raport Fińskiego Wywiadu Obronnego obejmuje przekrojowe informacje odnoszące się zarówno do sytuacji w Rosji (np. o trwającej reformie sił zbrojnych), jak też zagrożeń dla bezpieczeństwa Finlandii. Poza aktywnością GRU ukierunkowaną na szpiegostwo w Finlandii, dokument zwraca uwagę na zagrożenia w cyberprzestrzeni oraz ryzyka sabotażu i dywersji w państwach Europy.
Duma Państwowa rozszerza system wsparcia dla uczestników „specjalnej operacji wojskowej” i ich rodzin
Duma Państwowa Federacji Rosyjskiej w tym tygodniu rozpatrzy cztery projekty ustaw mające na celu wzmocnienie systemu wsparcia żołnierzy uczestniczących w tzw. „specjalnej operacji wojskowej” oraz ich rodzin – poinformował 13 października przewodniczący Wiaczesław Wołodin. Jak przypomniał, dotychczas przyjęto 143 akty prawne w tej dziedzinie, tworząc „system stale udoskonalany”. 14 października w drugim czytaniu omawiane będą poprawki do Kodeksu podatkowego, zwalniające rodziny poległych żołnierzy z opłat sądowych przy wnioskach o rentę rodzinną. Dzień później planowane jest pierwsze czytanie trzech ustaw rozszerzających przywileje socjalne wojskowych, m.in. prawo do bezpłatnych przejazdów na badania lekarskie, utrzymanie świadczeń dla dzieci uczestników SOW do momentu podjęcia studiów oraz szerszy dostęp do mieszkań dla rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi.
Nowe inicjatywy legislacyjne wpisują się w szerszy proces instytucjonalizacji statusu uczestników „specjalnej operacji wojskowej” oraz ich rodzin, co ma na celu długofalowe utrzymanie społecznego poparcia dla wojny. Kreml stara się w ten sposób zminimalizować negatywne skutki społeczno-ekonomiczne strat osobowych i rosnącego niezadowolenia rodzin żołnierzy. Dodatkowe ulgi i świadczenia mają charakter nie tylko socjalny, ale również propagandowy – budują narrację o państwowej trosce o „obrońców ojczyzny”. Proces ten wskazuje na stopniowe tworzenie w Rosji nowej, uprzywilejowanej grupy społecznej – weteranów „operacji specjalnej”.
Jak „operacja specjalna” zmieniła rosyjską piechotę
Rosyjska „operacja specjalna” na Ukrainie doprowadziła do głębokiej transformacji wojsk lądowych. Według generała Andrieja Mordwiczewa, znacząco wzrosły wymagania wobec indywidualnego szkolenia żołnierzy – teraz dwu- lub trzyosobowe zespoły wykonują zadania, które wcześniej przypadały plutonom. Wprowadzono nowe taktyki, oparte na mobilnych grupach ogniowych wykorzystujących motocykle, quady i drony. Zmieniono zasady organizacji obrony i zaktualizowano regulaminy bojowe, instrukcje taktyczne i kursy szkoleniowe. Eksperci rosyjscy podkreślają, że mimo technologicznych i strukturalnych zmian, fundamentem rosyjskiej pozostaje piechota określany w armii mianem „królowej pola walki”.
Reforma piechoty odzwierciedla adaptację rosyjskich wojsk lądowych do realiów współczesnego pola walki – zwłaszcza do walki manewrowej w terenie zurbanizowanym i silnie nasyconym dronami. Przesunięcie ciężaru działań na małe, autonomiczne grupy ogniowe oznacza próbę zwiększenia elastyczności i decentralizacji dowodzenia. Jednocześnie widoczne są próby wyciągnięcia wniosków z doświadczeń ukraińskich, w tym konieczność integracji taktyki z nowymi technologiami rozpoznania i łączności. Zmiany te wskazują na stopniowe odchodzenie od klasycznego, sztywnego modelu batalionowo-pułkowego na rzecz modułowych lekkich struktur bojowych wspartych wsparciem ogniowym i dronów.
Kreml zezwala na wysłanie rezerwistów na front – faktyczna nowa mobilizacja
Rząd Federacji Rosyjskiej zatwierdził ustawę pozwalającą na kierowanie rezerwistów do działań bojowych poza granicami kraju, nawet w czasie pokoju i bez ogłaszania mobilizacji. To de facto otwiera drogę do nowej fali mobilizacji pod inną nazwą. Według danych rosyjskich w rezerwie kontraktowej może znajdować się do 2 mln osób. Zmiana ma umożliwić szybkie uzupełnienie strat i zwiększenie liczebności wojsk w ramach tzw. „specjalnej operacji wojskowej”. Po kontrowersyjnej mobilizacji z 2022 roku, która objęła ok. 300 tys. ludzi, Kreml unikał kolejnych otwartych poborów, zastępując je „pełzającym” werbunkiem. Teraz rezerwiści mogą stać się głównym źródłem uzupełnień frontu.
Przyjęte przepisy formalnie omijają konieczność ogłaszania mobilizacji, pozwalając na systematyczne zwiększanie liczebności wojsk pod przykrywką „dobrowolnej służby kontraktowej”. W praktyce oznacza to przygotowanie do długotrwałej wojny i konieczność rotacyjnego uzupełniania strat osobowych. Działanie to ma również ograniczyć ryzyko społecznych protestów, jakie wywołała mobilizacja w 2022 roku. Włączenie rezerwistów do działań bojowych w czasie pokoju świadczy o rosnącym deficycie kadr i presji na utrzymanie tempa operacji ofensywnych na Ukrainie.
Aktualności Instytutu Wschodniej Flanki (IWF):
- 22 października 2025 r. w Warszawie odbędzie się II Forum Idee dla Polski, organizowane przez Instytut Sobieskiego. Podczas wydarzenia zostanie zaprezentowany nowy raport dot. zaangażowania sektora prywatnego w kwestie bezpieczeństwa, którego współautorami są ekspercie IWF. Raport zaprezentuje Przewodniczący Rady Programowej IWF Michał Dworczyk. W panelu dyskusyjnym dot. zbrojeniówki weźmie również udział Dyrektor IWF Piotr Woyke.
- W programie „Poranek Wnet” gościł płk (rez.) Łukasz Paczesny – ekspert Instytutu Wschodniej Flanki, który skomentował wrześniowe ataki dronowe w Polsce i w Danii.
- Członek Rady Programowej IWF Bartosz Cichocki udzielił komentarza dot. perspektyw rozwoju konfliktu na Ukrainie dla dziennika “Fakt”.
- Na „Portalu Obronnym” pojawiło się szerokie omówienie raportu Instytutu Wschodniej Flanki i Instytutu Sobieskiego pt. „Powszechna Służba Państwowa. Program budowy rezerw osobowych na rzecz bezpieczeństwa RP”, autorstwa red. Piotra Miedzińskiego.
