Autor: płk (rez.) Łukasz Paczesny
Wstęp
Zdarzenia związane z naruszeniem polskiej przestrzeni powietrznej przez rosyjskie drony w nocy z 9 na 10 września 2025 r. wywołały w Polsce ogromny niepokój społeczny oraz pytania o skuteczność obrony powietrznej. Dwa tygodnie później równie niebezpieczne zdarzenia miały miejsce w Danii i całej Skandynawii, także przy granicy z Niemcami. Największe zaniepokojenie wzbudziły bezzałogowce, które pojawiały się od 22 września nad lotniskami w Kopenhadze, Aalborg, Esbjerg, Sønderborg, nad obiektami wojskowymi Skrydstrup, Karup i Holstebro.
Kiedy europejskie kraje stają się obiektem naruszeń przestrzeni powietrznej przez wrogie drony, przychodzi na myśl historia Hannibala i jego odważnego ataku na Republikę Rzymską. Dowódca Kartagińczyków pokonuje Alpy. Do bitwy w dolinie rzeki Trebbi w 218 r. p.n.e. rusza ze słoniami, które – choć zdziesiątkowane w wyniku wyczerpania drogą przez góry – wywołują panikę wśród legionistów rzymskich.
Na krótką chwilę przed świtem panika ogarnęła wojsko rzymskie, gdy tylko słonie ruszyły do ataku. Widok tych ogromnych zwierząt i ich zapach wywołał konsternację w szeregach jeźdźców , którzy nie utrzymali porządku i zaczęli się wycofywać chaotycznie, co wprowadziło zamieszanie także w liniach piechoty. Ciężko wyczerpani żołnierze, którzy już zmagali się z chłodem i bezsenną nocą, nie potrafili utrzymać dyscypliny. Atak słoni, wsparty atakiem kawalerii kartagińskiej na skrzydłach, zaskoczył rzymskie wojsko, doprowadzając do rozbicia i ucieczki części armii ku obozowi [1].
Ten strach można porównać do tego, którego aktualnie doświadcza wielu Europejczyków. Nieopanowany strach wywołuje panikę, która prowadzi do chaotycznych działań, konfliktów, pretensji i szukania winnych. Obniża to gotowość do stawiania oporu. I choć wydaje się, że zarówno Polska i Dania wychodzą obronną ręką z tego kryzysu, warto postawić pytanie jak zdajemy ten trudny egzamin.
Informacje o przebiegu incydentów bezpieczeństwa oraz reakcji władz i społeczeństwa
Polska
Trudno przedstawić pełny przebieg zdarzeń nocy z 9 na 10 września w Polsce, ponieważ brak dostępu do wielu informacji, m.in. ze względu na ich niejawny lub niepubliczny charakter. Nie ma też jednego źródła wiarygodnych i systematycznie aktualizowanych informacji związanego z administracją publiczną, które informowałoby i aktualizowało informacje w tej sprawie. Przy założeniu, że atak rosyjskich dronów uruchomił wszystkie możliwe procedury bezpieczeństwa państwa, można podjąć próbę rekonstrukcji wydarzeń i zbliżyć się do zrozumienia ich przyczyn i przebiegu. Pomoże to w ocenie, czy polskie władze postąpiły skutecznie i z troską o bezpieczeństwo Polaków.
Na podstawie dostępnych komunikatów Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych (DORSZ), wypowiedzi Prezesa Rady Ministrów oraz innych otwartych źródeł można stwierdzić, że pierwsze rosyjskie bezzałogowce wtargnęły w polską przestrzeń powietrzną 9 września około godz. 23.30[2]. Seria kilkudziesięciu naruszeń zakończyła się około 6.30 następnego dnia. Zestrzelenie ostatniego z wyznaczonych celów spośród całej grupy dronów miało miejsce o godz. 6.45[3]. Pierwsze ostrzeżenie o niebezpieczeństwie Siły Zbrojne RP (SZ RP) miały otrzymać o godzinie 22.09[4]. Nie wiemy jednak, jakie było źródło tej informacji. Bardzo prawdopodobne, że SZ RP uzyskały je od wojska ukraińskiego oraz/lub od Sił Zbrojnych Białorusi w ramach wymiany informacji między systemami dyżurnymi[5]. Białoruski wiceminister obrony oraz Szef Sztabu Generalnego gen. Paweł Murawiejka poinformował, że wymiana tych danych miała miejsce 9 września już po godz. 23.00 czasu polskiego[6]. Informacje o tym kanale informacyjnym potwierdził też Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego gen. Wiesław Kukuła.[7] Pierwszy oficjalny komunikat na temat zdarzenia DORSZ opublikował o godz. 00.37 [8] na portalu X, a następne na tym samym portalu o godzinach 3.48, [9] 5.29 [10] i 7.45[11]. Siły Zbrojne realizowały swoją politykę informacyjną również z wykorzystaniem innych kanałów komunikacji. Ostrzegawcze komunikaty pojawiły się wśród internautów w mediach społecznościowych na pewno po północy[12].
Po otrzymaniu zawiadomienia o możliwym wtargnięciu obcych dronów jeszcze 9 września podjęto decyzję o zamknięciu przestrzeni powietrznej nad lotniskami [13]: Chopina w Warszawie, w Modlinie, w Rzeszowie-Jasionce [14] oraz w Lublinie. Jednak oficjalne komunikaty lotnisk (nie wszystkich) potwierdzające te zdarzenia pojawiały się dopiero następnego dnia rano. Pasażerowie mogli się dowiedzieć się o zmianach w rozkładach lotów na bieżąco w serwisach dotyczących odlotów i przylotów.
Wiadomo też, że w środku nocy doszło do pierwszego spotkania premiera Donalda Tuska z prezydentem Karolem Nawrockim [15], nie jest jednak jasne o której godzinie. Premier wiedział z pewnością co przekazać prezydentowi już przed godz. 4.00, bo na swoim koncie na portalu X napisał o godz. 4.19.: Trwa operacja związana z wielokrotnym naruszeniem polskiej przestrzeni powietrznej. Przeciwko obiektom wojsko użyło uzbrojenia. Jestem w stałym kontakcie z Prezydentem i Ministrem Obrony. Odebrałem bezpośredni meldunek od dowódcy operacyjnego.
O zakończeniu operacji i zestrzeleniu części dronów było wiadomo po opublikowaniu informacji DORSZ od około godz. 5.30. Podobną informację przekazali również Premier [16] o godz. 5.50 oraz Minister Obrony Narodowej [17] o godz. 5.54 na portalu X. Niedługo potem odbyła się odprawa w DORSZ z udziałem Prezydenta RP [18] (6.25), a następnie o 6.30 drugie spotkanie Premiera z Prezydentem[19].
W godzinach porannych pojawił się komunikat MON podsumowujący nocną akcję [20] oraz prawdopodobnie rano komunikat Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Co ciekawe, informuje on o działaniach służb mundurowych jedynie na terenie województwa podlaskiego, mazowieckiego, lubelskiego i podkarpackiego. Może to świadczyć o niepełnym przepływie informacji wewnątrz struktur państwowych, bo o tej porze rosyjskie bezzałogowce przedarły się również na teren innych województw.
Po zakończeniu operacji i eliminacji zagrożeń dopiero około godz. 7.00 została rozesłana pierwsza seria alertów Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB) do mieszkańców trzech województw (lubelskie, podkarpackie, podlaskie), a około godz. 8.00 do mieszkańców kolejnych czterech województw (mazowieckie, łódzkie, świętokrzyskie, małopolskie) Na stronie internetowej RCB poinformowało o wysłaniu tych alertów [21], jednak trudno określić godzinę ich opublikowania. Wiadomo jednak, że alert nie został rozesłany do wszystkich zagrożonych upadkiem drona mieszkańców, np. w województwie warmińsko-mazurskim.
Około 10.00 odbyło się nadzwyczajne posiedzenie rządu z udziałem zaproszonych przedstawicieli SZ RP, po którym przedstawiono komunikat o przekroczeniu polskiej granicy przez 19 dronów rosyjskich [22], jak również o odnalezieniu szczątków pocisku[23]. Warto zwrócić uwagę, że 17 września gen. Wiesław Kukuła podczas konferencji na poligonie w Orzyszu mówił o 21 bezzałogowcach[24]. Te rozbieżności mogą świadczyć że w nocy z 9 na 10 września SZ RP nie miały pełnej wiedzy o liczbie wypuszczonych do Polski dronów. Dopiero odnalezienie ich szczątków pozwoliło najprawdopodobniej na korektę początkowych danych.
Natomiast okoliczności uderzenia pocisku typu powietrze-powietrze AIM-120 AMRAAM na dom w miejscowości Wyryki ujawnili kilka dni później, tj. 16 września dziennikarze „Rzeczpospolitej”[25]. Reglamentacja tych ważnych dla państwa informacji najprawdopodobniej wynikała z rozpoczętego śledztwa Prokuratury. W każdym razie nie dowiedział się o tym prezydent Nawrocki w ramach przeprowadzonych z nim briefingów bądź w przesyłanych mu komunikatach. Jednoznacznie potwierdza to wpis Biura Bezpieczeństwa Narodowego z 16 września opublikowany na portalu X [26]. Znany i przywoływany w dyskusji jest też błąd wiceministra spraw zagranicznych Marcina Bosackiego, który prezentując oficjalne stanowisko Polski na forum ONZ, zaprezentował zdjęcia domu w Wyrykach i poinformował o zniszczeniu go przez rosyjski dron [27]. Niezależnie od kompromitującej polską narrację o przebiegu zdarzeń wypowiedzi, wydaje się, że wiceminister po prostu nie został uprzedzony o rzeczywistej sytuacji. Można nawet postawić hipotezę, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych również nie zostało, podobnie jak prezydent, o tym zdarzeniu poinformowane. Jeśli to prawda, to wypracowanie nowego modelu informacyjnego zarówno na potrzeby decydentów, jak i społeczeństwa jest pilnym wyzwaniem stojącym przed organami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo Polski. Być może w polskich warunkach nie wykorzystuje się też potencjału dobrze wyszkolonych analityków informacji.
Nie można też uniknąć pytań i pojawiających się wątpliwości odnośnie wysokich kosztów przeprowadzonej operacji powietrznej [28]. Koszt kilku wystrzelonych pocisków AIM-120 AMRAAM szacowany jest na kilka milionów dolarów. Orientacyjne koszty jednego bezzałogowca rosyjskiego [29], przy założeniu, że był to bezzałogowiec Gerbera [30] to około 20 -30 tysięcy dolarów. Zestrzelono prawdopodobnie cztery z nich o wartości około 80-120 tys dolarów. Doliczając trudne do oszacowania koszty przelotów myśliwców, relacja kosztów użytych środków bojowych wobec zestrzelonych bezzałogowców rosyjskich jest bardzo niekorzystna.
Rosjanie osiągnęli przynajmniej jeden z zapewne kilku celów przeprowadzonej operacji. Wzbudzili w Polakach poczucie braku bezpieczeństwa i przeświadczenie, że organy państwa nie ostrzegły w porę o nadchodzącym zagrożeniu. Jednak z drugiej strony, Polacy przekonali się, że Wojsko Polskie jest w stanie podejmować szybkie decyzje mimo ograniczeń technicznych, takich jak brak wielopoziomowego systemu antydronowego.
Dania
Pierwsze sygnały o zagrożeniu pojawiły się w poniedziałek 22 września około godz. 22.30 czasu lokalnego, kiedy w okolicy lotniska Kastrup w Kopenhadze zaobserwowano bezzałogowce znajdujące się w niebezpiecznej od niego odległości. Zdecydowano o wstrzymaniu funkcjonowania lotniska na kilka godzin i przekierowaniu ruchu lotniczego do Danii i Szwecji [31]. W Kastrup wznowiono go pół godziny po północy czasu lokalnego. Media duńskie poinformowały o tym, co się wydarzyło tego samego wieczora. Relacje były oparte na komunikatach lotniska w Kopenhadze [32] i lokalnej policji, która potwierdziła obecność dwóch lub trzech dużych dronów na swoim oficjalnym kanale na portalu X o godz. 21.43 czasu lokalnego [33]. Następnego dnia rano premier Danii Mette Frederiksen oceniła ten incydent jako poważny atak na infrastrukturę Danii. Sytuacja została uznana za zdarzenie o charakterze kryzysowym i – co dość istotne już od poniedziałku zwołano Narodowy Sztab Operacyjny (NOST), na tym etapie na najniższym poziomie tzw. gotowości informacyjnej [35]. Podjęto też wiele bezskutecznych prób śledzenia, identyfikacji i zatrzymania bezzałogowców. Konsekwencje zamknięcia lotniska miały wpływ na około 20 000 pasażerów [36]. Kolejne niezidentyfikowane drony zaobserwowano nad lotniskiem Oslo Gardermoen w Norwegii. Tam także zamknięto przestrzeń powietrzną na około 3 godziny, a loty przekierowano na inne szwedzkie lotniska [37].
W poszukiwaniu sprawców incydentów duńska policja podjęła czynności śledcze, jednak nie udało się dotychczas dokonać jednoznacznej identyfikacji.
W tym kontekście należy zwrócić uwagę na informacje czy też hipotezy (to również jest jeden z kierunków pracy policji) o obecności w rejonie duńskich cieśnin, Morza Bałtyckiego i Północnego kilku statków [38], które są uznawane za część objętej międzynarodowymi sankcjami rosyjskiej tzw. floty cieni. Mogły one uczestniczyć w transporcie i umożliwić ewentualny startu dronów w kierunku lotniska Kastrup. Statek Astrol 1 pojawić się miał w cieśninie Øresund w nocy z 21 na 22 września, tankowiec Pushpa pod banderą Benin znalazł się 22 września w rejonie Skania na wodach duńskich w odległości około 100 km od Kopenhagi. Trzeci z nich, Oslo Carrier 3 również znajdował się blisko stolicy Danii, kolejny Sea Maverick kierował się do niedalekiej cieśniny Sund. Warto dodać, że tankowiec Pushpa kilka dni później tj. 30 września został zatrzymany [39] przez marynarkę wojenną Francji w związku z podejrzeniem o nielegalną działalność wobec francuskiej infrastruktury morskiej [40].
Podejrzenia o wykorzystanie przez Rosjan cywilnej floty do celów militarnych powtarzają się od dawna. Jeden z ostatnich przykładów to zajęcie przez niemiecką policję frachtowca Scanlark w dniu 7 września br. w związku z podejrzeniami rozpoznawania za pomocą drona aktywności jednego z niemieckich okrętów wojennych w dniu 26 sierpnia 2025 r. w Kanale Kilońskim [41]. Koncepcja używania cywilnej floty, tj. statków o różnym charakterze i zastosowaniu, do celów militarnych jest zgodna ze zaktualizowaną w 2022 r. doktryną morską Federacji Rosyjskiej. Na jej podstawie każdy statek cywilny oraz jego załoga ma obowiązek realizować wyznaczone zadania o charakterze wojskowym. I co ważne jest w niej mowa o reżimie tzw. czasu pokoju [42].
Poniedziałkowe zdarzenia z Kopenhagi spowodowały ogromny szok w całym duńskim społeczeństwie. Incydent ten wstrząsnął opinią publiczną prawdopodobnie też pod wpływem niedawnych wydarzeń z 9 i 10 września, kiedy Duńczycy obserwowali kryzys jaki przeżyła Polska po wtargnięciu rosyjskich bezzałogowców na swoje terytorium.
W środę 24 września około godz. 21.44 czasu lokalnego pojawiły się pierwsze informacje o dronach nad lotniskiem Aalborg [43]. Zamknięto przestrzeń powietrzną na kilka godzin [44], a loty –podobnie jak wcześniej w Kopenhadze –przekierowano na inne lotniska. Sytuacja wróciła do normy przed godziną 4 nad ranem. Jednocześnie policja otrzymała dużo zgłoszeń i potwierdziła aktywność innych dronów w pobliżu lotnisk w Esbjergu, Sønderborgu i wojskowej bazie lotniczej Skrydstrup. Drony były widziane również nad obiektami wojskowymi w Holstebro [45]. W tych kolejnych przypadkach nie zdecydowano się na zamknięcie lotnisk [46]. Odnotowano też aktywność śmigłowców, których zadaniem były z pewnością obserwacja i odnalezienie intruzów [47]. Oczywiście poza potencjalnym zaburzeniem działania lotnisk cywilnych warto zwrócić uwagę, że lotnisko Sønderborg jest główną bazą lotniczą sił powietrznych Danii [48] zajmującą około 850 ha, gdzie stacjonują myśliwce F-16 i F-35 Lightning II. W tej bazie są szkoleni żołnierze ukraińscy. Nie jest jasne, czy w momencie zdarzenia wojsko wykryło obecność nadlatujących dronów.
Tego popołudnia NOST rozpoczął pracę w pełnej gotowości operacyjnej. Dania zgłosiła incydenty do NATO i UE, poinformowała również, że rozważa zastosowanie artykułu 4. traktatu założycielskiego NATO i wystąpienie o konsultacje sojusznicze [49]. Zdaniem wielu obserwatorów wywołany kryzys miał przede wszystkim wzbudzić poczucie zagrożenia przez zakłócenie działania infrastruktury krytycznej.
Sprawne aktywowanie NOST [50] jest możliwe prawdopodobnie dzięki reformom systemu zarządzania kryzysowego w Danii. W 2024 r. powstało tam ministerstwo ds. gotowości i zarządzania kryzysowego (duń. Ministeriet for Beredskab og Krisestyring), a następnie zapowiedziano wzmocnienie podległej mu Agencji Zarządzania Kryzysowego (duń. Beredskabsstyrelsen) z zamiarem przeznaczenia na nią kwoty 81 mln EUR do 2026 r [51]. System reagowania jest podzielony na trzy poziomy: lokalny, regionalny i krajowy. Policja jest odpowiedzialna za reakcję na pojawiające się zdarzenia. Na podstawie incydentów z 22 i 24 września widać, że policja jest organem zarówno przyjmującym zgłoszenia, reagującym na miejscu, jak i komunikującym wiadomości do społeczeństwa. Na poziomie regionalnym zarządzaniem kryzysowym kieruje regionalny szef policji z udziałem przedstawicieli różnych organów, w tym wojska. Incydenty wykraczające poza jeden okręg policji koordynuje NOST przy udziale przedstawicieli Duńskiego Dowództwa Obrony (duń. Forsvarskommando) i Agencji Zarządzania Kryzysowego. Oświadczenia policji z tego okresu wskazują, że prace Sztabu były bardzo intensywne, zaplanowano kolejne zebrania, aby zapewnić współpracę między służbami oraz bieżącą koordynację działań. Zwiększono również liczebność personelu i nadzór nad infrastrukturą o krytycznym znaczeniu dla społeczeństwa. NOST realizując też odpowiednie strategie informacje na wypadek kryzysu, np. ogranicza szczegółowość informacji o sposobach ochrony miejsc i infrastruktury.
Kolejne dni to kolejne incydenty, które wprowadziły dalsze perturbacje w ruchu lotniczym i kolejne utrudnienia dla pasażerów. Tym razem w czwartek 25 września około godz. 23.00 doszło do zamknięcia przestrzeni powietrznej nad lotniskiem w Aalborgu [52].
Natomiast w piątek o godz. 20.15 czasu lokalnego nad największą bazą wojskową Danii Karup zaobserwowano jeden lub dwa niezidentyfikowane drony. Incydent trwał kilka godzin [53]. Ponieważ baza Karup dzieli pas startowy z cywilnym lotniskiem Midtjylland, zostało ono tymczasowo zamknięte (choć bez znacznych zakłóceń ruchu lotniczego z powodu braku lotów w tym czasie). Policja i wojsko nie zidentyfikowały pochodzenia dronów i – podobnie jak wcześniej –nie zestrzeliły lub nie zdecydowały się na ich zestrzelenie.
Wnioski z analizy sytuacji
Dania
- Kryzys w Danii w okresie od 22 do 26 września objął cztery lotniska cywilne i dwie bazy wojskowe. Wydaje się, że początkowo nie spodziewano się aż takiej skali oddziaływania dronów na przestrzeń powietrzną Danii. Służby porządkowe i wojsko wskazują na poważne trudności wynikające z braku systemów antydronowych. Pomimo zapowiedzi możliwości zestrzelenia obiektów latających, nie zdecydowano się na to, uzasadniając to zbyt dużym ryzykiem dla bezpieczeństwa ludności lub obiektów.
- Przeloty w okolicy lotnisk cywilnych wywołały poważny chaos transportowy i wpłynęły na komfort i poczucie bezpieczeństwa pasażerów. Pojawienie się intruzów nad obiektami wojskowymi może mieć na celu wykazanie potencjalnej bezradności Duńskich Sił Zbrojnych i z pewnością mogło wpłynąć na obniżenie zaufania społecznego do armii.
- Na uwagę zasługuje uruchomienie NOST już pierwszego dnia kryzysu w trybie gotowości informacyjnej. Prawdopodobnie mogło to wpłynąć na gotowość do zarządzania sytuacją w kolejnych dniach. Rola centralnej koordynacji wszystkich dedykowanych służb i formacji w czasie takiego niebezpieczeństwa wydaje się nieoceniona. Pomimo komunikowanych problemów z wykrywaniem, przechwytywaniem, obserwacją czy zniszczeniem dronów, Duńczykom udało się zapanować nad sytuacją. Jednak ujawniła się też konieczność zmian w prawie, tak aby umożliwić operatorom infrastruktury krytycznej zdolność do dezaktywacji czy nawet zestrzeliwania wrogich obiektów. Jednym z perspektywicznych efektów kryzysu może się stać wzmocnienie duńskiej osłony antydronowej oraz zwiększenie świadomości, że czas pokoju nie jest dany raz na zawsze.
Polska
- Zdarzenia z nocy z 9 na 10 i kolejnych dni września udowodniły, że urzędnicy, żołnierze, obsługa lotnisk i innych istotnych w tej sprawie instytucji pracowali z zaangażowaniem, próbując z jednej strony zlikwidować zagrożenie, a z drugiej zadbać o bezpieczeństwo ludności cywilnej. Analiza zdarzeń wskazuje na intensywne starania dowództwa SZ RP opanowania sytuacji i zminimalizowania strat. Odwaga w podjęciu decyzji o zestrzeleniu obiektów, sprawna komunikacja z sojusznikami oraz szybka komunikacja ze społeczeństwem za pomocą mediów społecznościowych wzbudzają uznanie.
- Jednocześnie warto zapytać, czy alertów RCB nie wysłano zbyt późno i czy były one adresowane do właściwej grupy obywateli. Być może zarządzanie tą sytuacją byłoby skuteczniejsze, gdyby zwołano Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego w nocy z 9 na 10 września. Ta formuła spotkań, określona w art 8 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym umożliwia pracę w trybie pilnym na podstawie gotowych procedur, uwzględniających udział przedstawicieli różnych szczebli administracji, w tym Biura Bezpieczeństwa Narodowego.
- Niezastosowanie przywołanych mechanizmów skłania do pytania, czy ten model zarządzania kryzysowego jest adekwatny do zaistniałego we wrześniu incydentu. Niewątpliwie Polacy poczuli się zaniepokojeni, a może nawet przestraszeni tym wrogim działaniem, a pewien rodzaj chaosu, który pojawił się w toku prowadzonych działań, tylko zwielokrotnił pretensje społeczeństwa do tych, którzy odpowiadają za zarządzanie sytuacjami nadzwyczajnymi. Po prostu polscy obywatele potrzebują lepszej bieżącej informacji i wyprzedzających ostrzeżeń przed nadchodzącym zagrożeniem. Jest to z pewnością lekcja do odrobienia na przyszłość.
Rekomendacje
- Doświadczenia wrześniowych wydarzeń w Danii i w Polsce skłaniają do myślenia o zmianie dotychczasowej strategii postępowania w zakresie bezpieczeństwa. Wydaje się, że cele które postawili sobie Rosjanie prowadząc tak poważne operacje z wykorzystaniem bezzałogowców prawdopodobnie nie zostałyby osiągnięte, gdyby postawiono nacisk na sprawną, szybką i powszechną strategię informacyjną na czas kryzysu. Obniżyłoby to poziom napięć społecznych i przysłużyło się lepszemu zrozumieniu przez obywateli bieżących zagrożeń.
- W tym kontekście warto zwrócić uwagę na wdrożenie wzorem Ukrainy aplikacji informujących o zagrożeniach, tak aby uprościć cywilom dostęp do informacji i wskazówek postępowania. Taka nowa strategia, również z wykorzystaniem nowych technologii, powinna stać się ważnym przedmiotem prac i dyskusji. Refleksja zmierza też do wzmocnienia systemów obrony cywilnej.
- Nie ulega wątpliwości konieczność wzmocnienia systemów obrony powietrznej obu krajów. Chodzi tu zarówno o szeroko dyskutowane systemy antydronowe, jak i wzmocnienie obiektów infrastruktury krytycznej skuteczniejszymi systemami rozpoznawania zagrożenia. Polskie przepisy w odróżnieniu od regulacji duńskich są w tym zakresie już dobrze opracowane. Koszty walki z wrogimi dronami za pomocą drogich pocisków wystrzeliwanych z myśliwców są bardzo wysokie i mogłyby być znacznie ograniczone w sytuacji posiadania przez Polskę sprawnego wielopoziomowego systemu antydronowego.
- Zwrócić też trzeba szczególną uwagę na wagę współpracy sojuszniczej. Należy budować i podtrzymywać ścisłe relacje z krajami wschodniej flanki w zakresie wzajemnego bezpieczeństwa i obronności, włączając jeszcze mocniej do polskich inicjatyw takie kraje jak Szwecja, Norwegia, Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa. Nie należy też ustawać w staraniach o poparcie europejskich inicjatyw w zakresie wzmacniania obronności jak chociażby inicjatywy “Muru dronowego”. Leży to w naszym wspólnym interesie. Jednak dobrze jest pamiętać, aby ich realizacja praktyczna odbywała się z poszanowaniem rozwoju gospodarek poszczególnych państw i uwzględnieniem rozwoju krajowych przemysłów obronnych.
Podsumowanie
Na zakończenie, w kontekście opisanego kryzysu, powróćmy do opisu sceny bitwy starożytnej. Współczesnym dają nadzieję zdarzenia, które miały miejsce 16 lat po przywołanej na początku bitwy nad Trebbią. Scypion Starszy pokonuje Hannibala pod Zamą 19 października 202 p.n.e i tym samym kończy wyniszczający okres II wojny punickiej.
W czasie ataku słoni Hannibala, żołnierze rzymscy pod przywództwem Scypiona zaczęli głośno krzyczeć i uderzać w tarcze. Słychać było wyraźnie dźwięki trąb i okrzyków bojowych. Hałas spowodował panikę wśród młodych i niedoświadczonych słoni, które zaczęły uciekać i wśród zamieszania wbiegły w szeregi własnych formacji jazdy, powodując chaos i straty w szeregach kartagińskich. Za sprawą tej taktyki słonie nie przełamały zwartego rzymskiego szyku. Reszta słoni przebiegała między liniami legionów, gdzie były bezpiecznie ostrzeliwane oszczepami i strzałami. To skuteczne użycie hałasu i dyscypliny rzymskiej piechoty odegrało kluczową rolę w neutralizacji ataku słoni, który miał przełamać front wojsk rzymskich [54].
Ta historia mądrości przywództwa, elastycznej sztuki wojennej dostosowującej się do napotkanych trudności uczy patrzenia w przyszłość z nadzieją. Lęk w szeregach obrońców – narodów Europy może być celowo wywoływany przez wroga, który pragnie pokonać nas zanim padnie pierwszy strzał. Jednak znalezienie skutecznej odpowiedzi na działania przeciwnika jest możliwe, o ile zachowa się przytomność umysłu i zimną krew.
[1] Appian z Aleksandrii, Historia Rzymska”, Księga XIII-XVII, http://biblioteka.kijowski.pl/apian%20z%20aleksandrii/2historia.pdf, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [2] M.Zawadzak, Podsumowanie sytuacji naruszeń polskiej granicy przez rosyjskie drony z 9/10 września 2025, https://www.swiatdronow.pl/podsumowanie-sytuacji-naruszen-polskiej-granicy-przez-rosyjskie-drony-z-9-10-wrzesnia-2025, [dostęp: 27.09.,2025 r.]. [3]
“Premier: doszło do 19 przekroczeń polskiej przestrzeni powietrznej, po raz pierwszy ze strony Białorusi”, portal dlapilota.pl, 10.09.2025 r.,
https://dlapilota.pl/wiadomosci/premier-doszlo-do-19-przekroczen-polskiej-przestrzeni-powietrznej-po-raz-pierwszy-ze, [dostęp: 26.09.2025 r.].
[4] M. Lubowicki, “Ok. 23:30 odnotowano pierwsze naruszenie polskiej przestrzeni powietrznej. Ostatnie – ok. 6:30”, portal 300polityka.pl ,10.09.2025 r., https://300polityka.pl/pl/live/2025-09-10/tusk-ok-2330-odnotowano-pierwsze-naruszenie-polskiej-przestrzeni-powietrznej-ostatnie-odnotowane-mialo-miejsce-ok-630, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [5]M.Górski, “Ministerstwo Obrony Białorusi: Ostrzegliśmy Polskę i Litwę o zbliżających się dronach”, portal Defence24.pl, 10.09.2025 r.,
https://defence24.pl/polityka-obronna/ministerstwo-obrony-bialorusi-ostrzeglismy-polske-i-litwe-o-zblizajacych-sie-dronach#goog_rewarded, [dostęp:26.09.2025 r.] [6] K.Trela, “Rosyjskie drony nad Polską. Białoruś też potwierdziła zestrzelenie dronów nad krajem, portal wiadomosci.gazeta.pl”, 10.09.2025 r., https://wiadomosci.gazeta.pl/swiat/7,198075,32240600,rosyjskie-drony-nad-polska-bialorus-tez-potwierdzila-zestrzelenie.html [dostęp: 27.09.2025 r.].
[7]“Białoruś nas ostrzegała ws. dronów. Gen. Kukuła potwierdza”, portal tokfm.pl, 10.09.2025 r.,https://www.tokfm.pl/polityka/bialorus-ostrzegla-polske-ws-dronow-gen-kukula-potwierdza, [dostęp:27.09.2025 r.]. [8] Dowództwo Operacyjne Rodzaju Sił Zbrojnych, wpis na portalu X z 10.09.2025 r., https://x.com/DowOperSZ/status/1965545243547234396, [dostęp: 27.09.2025 r.]. [9]Dowództwo Operacyjne Rodzaju Sił Zbrojnych, wpis na portalu X z 10.09.2025 r. ,https://x.com/DowOperSZ/status/1965593314716995891, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [10]Dowództwo Operacyjne Rodzaju Sił Zbrojnych, wpis na portalu X z 10.09.2025 r. ,https://x.com/DowOperSZ/status/1965618553194766773, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [11]“Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych – komunikaty w sprawie naruszenia polskiej przestrzeni powietrznej”, portal zambrowiacy.pl, 10.09.2025 r., https://zambrowiacy.pl/info/dowodztwo-operacyjne-rodzajow-sil-zbrojnych-komunikaty-w-sprawie-naruszenia-polskiej-przestrzeni-powietrznej, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [12]Przykładowy komunikat na temat wlotu dronów- wpis na portalu X, 10.09.2025 r., https://x.com/SythUK/status/1965554395967619577, [dostęp: 27.09.2025 r.]. [13]“Donald Tusk o rosyjskich dronach w Polsce. „Prawdopodobna prowokacja na dużą skalę””, portal Youtube kanał gazeta.pl, 10.09.2025 r., https://www.youtube.com/watch?v=sYXHXXSkGWg [dostęp: 26.09.2025 r.], z informacji przekazanych na konferencji prasowej Premiera Donalda Tuska z dnia 10.09.2025 r. wynika że lotniska były powoli otwierane i ruch przywracany, Informacja o tych ograniczeniach oficjalnie przekazana została 10.09.2025 r., Komunikat Urzędu Lotnictwa Cywilnego, ULC, 10.09.2025 r., https://ulc.gov.pl/aktualnosci/komunikat-urzedu-lotnictwa-cywilnego-3, [dostęp: 27.09.2025 r.]. [14] Wpis na portalu X, 10.09.2025 r. , https://x.com/FaytuksNetwork/status/1965544982468829495/photo/1, [dostęp: 27.09.2025 r.]. [15] “Donald Tusk o rosyjskich dronach w Polsce. „Prawdopodobna prowokacja na dużą skalę””, portal Youtube kanał gazeta.pl, 10.09.2025 r., https://www.youtube.com/watch?v=sYXHXXSkGWg, [dostęp: 26.09.2025 r.] [16] Premier Donald Tusk, wpis na portalu X, 10.09.2025 r., https://x.com/donaldtusk/status/1965623791675154556, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [17] Wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz, wpis na portalu X, 10.09.2025 r., https://x.com/KosiniakKamysz/status/1965624833754222912, [dostęp: 27.09.2025 r.] [18] Prezydent Karol Nawrocki, wpis na portalu X, 10.09.2025 r., https://x.com/NawrockiKn/status/1965632761965801527, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [19] Donald Tusk o rosyjskich dronach w Polsce. „Prawdopodobna prowokacja na dużą skalę””, portal Youtube kanał gazeta.pl, 10.09.2025 r., https://www.youtube.com/watch?v=sYXHXXSkGWg, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [20] Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, komunikat Ministerstwa Obrony Narodowej, 10.09.2025 r., https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/KOMUNIKAT-MON, [dostęp: 26.09.2025 r.], portal wojsko-polskie.pl, 09.2025 r. https://www.wojsko-polskie.pl/articles/tym-zyjemy-v/bezprecedensowe-naruszenia-polskiej-przestrzeni-powietrznej-przez-obiekty-typu-dron/, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [21]Serwis Rzeczypospolitej Polskiej,Komunikat Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, “Alert RCB – neutralizacja obiektów”, 10.09.2025 r.
https://www.gov.pl/web/rcb/alert-rcb—neutralizacja-obiektow-1009, [dostęp 26.09.2025 r.].
[22] Premier: doszło do 19 przekroczeń polskiej przestrzeni powietrznej, po raz pierwszy ze strony Białorusi”, portal dlapilota.pl, 10.09.2025 r. ,https://dlapilota.pl/wiadomosci/premier-doszlo-do-19-przekroczen-polskiej-przestrzeni-powietrznej-po-raz-pierwszy-ze, [dostęp 26.09.2025 r.]. [23] P. Miedziński,”MSWiA: znaleziono 7 dronów i szczątki jednego pocisku. Zidentyfikowano m.in drony wabiki typu Gerbera”, 10.09.2025 r., [24] P. Miedziński, “Szczątki wszystkich rosyjskich dronów wciąż szukane. Gen. Kukuła: „Może nam to zająć trochę czasu””, portalobronny.se.pl, 17.09.2025 r., https://portalobronny.se.pl/polityka-obronna/szczatki-wszystkich-rosyjskich-dronow-wciaz-szukane-gen-kukula-moze-nam-to-zajac-troche-czasu-aa-de1c-pG3C-mQAf.html, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [25] “Polska rakieta uderzyła w dom na Lubelszczyźnie”, Rzeczpospolita, 16.09.2025 r., https://www.rp.pl/wojsko/art43015001-polska-rakieta-uderzyla-w-dom-na-lubelszczyznie, [dostęp: 26.09.2025 r.], “W Wyrykach rakiety były trzy. Dlaczego tylko tu ich użyto?”, Rzeczpospolita, 25.09.2025 r.,https://www.rp.pl/wojsko/art43070861-w-wyrykach-rakiety-byly-trzy-dlaczego-tylko-tu-ich-uzyto, [dostęp: 28.09.2025 r.]. [26] Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, wpis na portalu X, 16.09.2025 r., https://x.com/BBN_PL/status/1968001786809364755, [dostęp: 26.09.2025 r.]. [27] “Bosacki w ONZ: po raz pierwszy integralność terytorialna Polski została celowo naruszona “, kanał TVN na portalu Youtube, 12.09.2025 r.,https://www.youtube.com/watch?v=upYt_drYGsg, [dostęp: 27.09.2025 r.]. [28] T.Darmoliński, wpis na portalu X, 11.09.2025 r., https://x.com/DarmolinskiT/status/1966031407458758665, [dostęp: 27.09.,2025 r.]. [29] Hollenbeck, M. Hamza Altaf, F.Avila, J.Ramirez, A. Sharma, B Jensen “Calculating the Cost-Effectiveness of Russia’s Drone Strikes”, Centre for Strategic&International Studies, 19.02.2025 r.https://www.csis.org/analysis/calculating-cost-effectiveness-russias-drone-strikes, [dostęp 27.09.,2025 r.].
[30]“Odnaleziono ostatniego drona, który wleciał do Polski z Rosji”, Polska Agencja Prasowa, 20.09.2025 r.,
https://www.pap.pl/aktualnosci/w-woj-warminsko-mazurskim-odnaleziono-ostatniego-drona-ktory-wlecial-do-polski-z-rosji, [dostęp: 27.09.,2025 r.].
[31] K.Bogdańska “Drony nad Kopenhagą. „Atak na infrastrukturę krytyczną””, portal wp.pl, 23.09.2025 r.,https://wiadomosci.wp.pl/drony-nad-kopenhaga-atak-na-infrastrukture-krytyczna-7203282674641632a, [dostęp: 27.09.,2025 r.].
[32] Lotnisko w Kopenhadze, wpis na portalu X, 22.09.2025 r. ,https://x.com/CPHAirports/status/1970235925994074441, [dostęp: 27.09.2025 r.]. [33] Policja w Kopenhadze, wpis na portalu X, 22.09.2025 r., https://x.com/KobenhavnPoliti/status/1970213176860987866, [dostęp: 27.09.2025 r.]. [34] “Lotniska w Kopenhadze i Oslo ponownie otwarte po obserwacji dronów”, portal bbc.com,23.09.2025 r.https://www.bbc.com/polska/articles/cn5q1gzlz14o, [dostęp: 27.09.2025 r.], “Mystery Drones Cause Panic At NATO Nation’s Largest Air Base; Spooked Denmark”, kanał na Youtube Hindustan Times, 28.09.2025 r., https://www.youtube.com/watch?v=eX3Tx9ZGsZ8, [dostęp: 27.09.2025 r.].
[35] “OVERBLIK: Politi og Nost har hævet beredskab efter dronehændelser”, portal dbrs.dk, 25.09.2025 r.https://dbrs.dk/alarm112/overblik-politi-og-nost-har-haevet-beredskab-efter-dronehaendelser, [dostęp: 27.09.2025 r.].
[36] “Lotniska w Kopenhadze i Oslo ponownie otwarte po obserwacji dronów”, portal bbc.com, 23.09.2025 r.,https://www.bbc.com/polska/articles/cn5q1gzlz14o [dostęp 27.09.2025 r.].
[37] D.Skrzypiński, “Tajemnicze maszyny nad stolicą Norwegii. Dwie osoby zatrzymane”, portal interia.pl, 23.09.2025 r.https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-tajemnicze-maszyny-nad-stolica-norwegii-dwie-osoby-zatrzyman,nId,22422863, [dostęp: 26.09.2025 r.].
[38]“Duńskie media: rosyjskie statki w pobliżu incydentów z dronami”, portal xyz.pl, 25.09.2025 r. https://xyz.pl/dzieje-sie/dunskie-media-rosyjskie-statki-w-poblizu-incydentow-z-dronami-6054, [dostęp 27.09.,2025 r.].
[39] A.Wróbel, “Tankowiec „floty cieni” u wybrzeży Francji. Wszczęto śledztwo”, portal energetyka24.com, 1.10.2025 r.,https://energetyka24.com/ropa/wiadomosci/tankowiec-floty-cieni-u-wybrzezy-francji-wszczeto-sledztwo, [dostęp: 27.09.,2025 r.].
[40] Wpis na portalu X, 30.09.2025 r., https://x.com/ObsDelphi/status/1973113275702473065, [dostęp: 1.10.,2025 r.]. [41] Wpis na poratlu X, 9.09.2025 r. https://x.com/bayraktar_1love/status/1965397704634229223, [dostęp: 27.09.2025 r.]. [42] O.K.Nostad, portal skyggekrigen.no, 21.06.2025 r., https://skyggekrigen.no/en/artikler/russian-maritime-doctrine/, [dostęp: 28.09.2025 r.]. [43] Droner observeret over Aalborg Lufthavn, portal politi.dk, 25.09.2025 r.https://politi.dk/nordjyllands-politi/nyhedsliste/250925-pm1/2025/09/25, [dostęp: 27.09.2025 r.].
[44] Policja potwierdziła obecność w nocy dronów nad lotniskami na Półwyspie Jutlandzkim, portalmorski.pl, 25.09.2025 r.https://www.portalmorski.pl/bezpieczenstwo/59051-policja-potwierdzila-obecnosc-w-nocy-dronow-nad-lotniskami-na-polwyspie-jutlandzkim, [dostęp: 27.09.,2025 r.].
[45] “Denmark links drone sorties to state actor, Latvia says; Russia denies involvement”, portal reuters.com,25.09.2025 r.,https://www.reuters.com/world/europe/denmark-reopens-airports-after-drone-disruption-2025-09-25/, [dostęp: 27.09.,2025 r.].
[46] Drony nad duńskim lotniskiem. „Przestrzeń powietrzna zamknięta”, portal polsatnews.com, 24.09.2025 r. , https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2025-09-24/dunskie-lotnisko-zamkniete-zaobserwowano-drony/https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2025-09-24/dunskie-lotnisko-zamkniete-zaobserwowano-drony/ [dostęp: 27.09.,2025 r.]. [47] D.Zyśk, “Duńska policja: prowadzimy operację na szeroką skalę, aby ustalić, kto stoi za dronami”, 25.09.2025 r., https://www.pap.pl/aktualnosci/dunska-policja-prowadzimy-operacje-na-szeroka-skale-aby-ustalic-kto-stoi-za-dronami, ,[dostęp: 27.09.2025 r.]. [48] “Skrydstrup Air Base”, portaltracesofwar.com, https://www.tracesofwar.com/sights/156702/Skrydstrup-Air-Base.htm, [dostęp 27.09.,2025 r.]. [49] “NOST’en er i operationsberedskab grundet de seneste dages droneaktivitet”, Styrelsen for Samfundssikkerhed (Duńska Agencja Obrony Cywilnej), 25.09.2025 r., https://samsik.dk/nost-operationsberedskab-droneaktivitet/, [dostęp: 28.09.2025 r.]. [50] “Den nationale operative stab (NOST)”, portal politi.dk,https://politi.dk/om-politiet/samarbejde/den-nationale-operative-stab-nost, [dostęp: 28.09.2025 r.].
[51] “Dania wzmacnia system zarządzania kryzysowego”, Instytut Studiów Regionalnych, 13.01.2025 r., https://www.isr.info.pl/dania-wzmacnia-system-zarzadzania-kryzysowego/, [dostęp: 27.09.,2025 r.]. [52] Brezar , “Duńskie lotnisko w Aalborgu ponownie zamknięte z powodu podejrzenia „hybrydowego ataku” dronów”, 26.09.2025 r., portal euronews.com, https://pl.euronews.com/2025/09/26/lotnisko-aalborg-w-danii-otwiera-sie-ponownie-po-dwukrotnym-zamknieciu-z-powodu-dronow, [dostęp: 27.09.,2025 r.]. [53] R.Taha, “Denmark: New drone sightings over military infrastructure”, portal dw.com, 28.09.2025 r., https://www.dw.com/en/denmark-new-drone-sightings-over-military-infrastructure/a-74156361, [dostęp: 28.09.2025 r.]. [54] Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu (Ab Urbe Condita), księga 30, portal emersontkent.com, https://www.emersonkent.com/source_text/livius_the_history_of_rome_book_30.htm, [dostęp: 27.09.2025 r.].źródło zdjęcia: freepik.com
