Zachęcamy do lektury przeglądu minionego tygodnia w państwach Europy Środkowo-Wschodniej:
Redukcje amerykańskiego personelu wojskowego w regionie
Amerykański Departament Wojny powiadomił o planowanych redukcjach personelu wojskowego w państwach wschodniej flanki NATO. Redukcje zostały już uzgodnione z rządami państwa członkowskich i obejmą między innymi Rumunię (z ok. 1700 żołnierzy do ok. 1000), a także prawdopodobnie Węgry, Słowację i Bułgarię. Rumuńskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych poinformowało, że miejsce amerykańskich żołnierzy zostanie uzupełnione przez kontyngenty z innych państw sojuszniczych. Wbrew części doniesień, amerykańska obecność wojskowa w Polsce i państwach bałtyckich nie zostanie zredukowana.
Decyzja Departamentu Wojny nie doprowadzi do zmniejszenia zdolności operacyjnych Sojuszu w państwach wschodniej flanki NATO, niemniej wywołało niepokój w Kongresie USA i państwach europejskich. Może ona zostać odczytana przez Federację Rosyjską jako ustępstwo w relacjach dwustronnych Waszyngton-Moskwa. Należy ją jednak odczytywać raczej w kontekście polityki obecnej amerykańskiej administracji obliczonej na intensyfikację działań odstraszających w regionie Pacyfiku. Stany Zjednoczone pozostają państwem w największy sposób wymiernie zaangażowanym we wzmacnianie potencjału obronnego wschodniej flanki NATO.
Kontrakt na budowę fabryki prochu Rheinmetalla w Bułgarii
Rząd bułgarski zatwierdził kontrakt na budowę fabryki prochu, który zostanie zrealizowany poprzez spółkę joint venture niemieckiego Rheinmetall i bułgarskiej spółki VMZ, kontrolowanej przez skarb państwa. Nowe zdolności produkcyjne obejmą również produkcję amunicji wielkokalibrowej do armatohaubic kal. 155 mm. Prezes Rheinmetalla Armin Papperger zapowiedział, iż budowa nowego zakładu produkcyjnego potrwa 14 miesięcy. Wartość kontraktu wynosi ok. 1 mld EUR.
Podpisanie kontraktu jest kolejnym sukcesem niemieckiego koncernu w regionie wschodniej flanki NATO i pokazuje jego coraz bardziej dominującą pozycję na lokalnym rynku produkcji amunicji wielkokalibrowej. Podobne zakłady mają powstać między innymi na Litwie czy w Estonii, a także w Rumunii.
Rosja wprowadza nowe standardy ochrony antyterrorystycznej i bezpieczeństwa informacji
W 2025 roku Federacja Rosyjska wprowadziła nowy państwowy standard (ГОСТ) określający szczegółowe wymogi w zakresie ochrony antyterrorystycznej obiektów wrażliwych, obejmujących infrastrukturę krytyczną, przedsiębiorstwa strategiczne oraz instytucje państwowe. Regulacje obejmują m.in. obowiązek rozszerzonego nadzoru technicznego, kontroli dostępu, wzmocnionych procedur alarmowych oraz planów reagowania kryzysowego. Równolegle administracja federalna aktualizuje wykaz obiektów infrastruktury kluczowej i podnosi wymagania wobec zarządców dotyczące odporności na cyberataki, sabotaż fizyczny oraz działania hybrydowe, akcentując współdziałanie służb państwowych z sektorem prywatnym.
Rosyjska polityka bezpieczeństwa konsekwentnie łączy sferę fizyczną i cybernetyczną, wzmacniając centralną kontrolę państwa nad sektorem strategicznym.
Zaostrzenie odpowiedzialności wobec „inoagentów”
Od 26 października / 1 listopada w Rosji weszły w życie nowe przepisy zaostrzające sankcje wobec osób i podmiotów uznanych za tzw. zagranicznych agentów. Zgodnie z nowelizacją, naruszenie obowiązków sprawozdawczych lub oznaczeń statusu „inoagenta” może skutkować karą więzienia do dwóch lat już po pierwszym przypadku złamania przepisów. Dotychczas odpowiedzialność karna była przewidziana dopiero za powtarzające się uchybienia w ciągu roku. Zmiany wpisują się w pogłębiający się reżim kontroli informacyjnej i prawnej nad środowiskami społecznymi, politycznymi oraz mediami, czyniąc status „inoagenta” bardziej represyjnym narzędziem w systemie bezpieczeństwa wewnętrznego FR.
Zaostrzenie przepisów ma efekt prewencyjny i odstraszający – pogłębia presję państwa na niezależne środowiska i ogranicza przestrzeń aktywności publicznej.
Nowe zasady bezpieczeństwa w obiektach MSW
Od 2 listopada w Federacji Rosyjskiej obowiązują zaostrzone wymogi bezpieczeństwa w obiektach podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (MSW). Zmiany obejmują podniesienie standardów kontroli dostępu, rozbudowę systemów monitoringu oraz wdrożenie bardziej rygorystycznych procedur identyfikacji i weryfikacji osób wchodzących na teren jednostek policyjnych i resortowych. Regulacje mają charakter antyterrorystyczny i koncentrują się na zwiększeniu odporności obiektów MSW na zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne, w tym działania sabotażowe i próby nieautoryzowanego wtargnięcia.
Zmiana wpisuje się w szerszy trend centralizowania i wzmacniania bezpieczeństwa instytucji siłowych FR, podnosząc poziom kontroli operacyjnej w strukturach bezpieczeństwa wewnętrznego.
Ogólnorosyjskie szkolenie kadry dowódczej
4 listopada 2025 roku w Federacji Rosyjskiej przeprowadzono ogólnokrajowe operacyjne szkolenia kadry dowódczej. W wydarzeniu uczestniczyli komendanci, szefowie sztabów oraz dowódcy różnych szczebli, biorąc udział w warsztatach poświęconych wdrażaniu nowych metod szkolenia i doskonalenia procesów planowania operacyjnego na lata 2025/2026. Program obejmował zagadnienia związane z unifikacją standardów dowodzenia, modernizacją metod kierowania wojskami, bezpieczeństwem łączności, reagowaniem kryzysowym oraz podnoszeniem efektywności logistyki. Wymiana doświadczeń i ujednolicenie praktyk ma wzmocnić spójność i gotowość sił zbrojnych FR.
Rosja kontynuuje systemowe nowej doktryny wojennej, kładąc nacisk na integrację działań, odporność operacyjną oraz sprawność logistyczno-komunikacyjną w warunkach konfliktu o wysokiej intensywności
Szkolenia młodzieży i programy edukacyjne bezpieczeństwa w Rosji
W rosyjskich szkołach wojskowych i cywilnych od listopada 2025 realizowane są krótkie szkolenia grupowe w ramach kursu „Podstawy obrony i bezpieczeństwa Ojczyzny”. Program obejmuje wstępne przygotowanie do obsługi podstawowego sprzętu, naukę elementarnych procedur reagowania na alarmy, zasady udzielania pierwszej pomocy oraz elementy cyberbezpieczeństwa. Celem jest stopniowa militaryzacja edukacji, kształtowanie nawyków obronnych i zaznajomienie młodzieży z podstawowymi technikami działań kryzysowych oraz bezpieczeństwa informacyjnego. Inicjatywa stanowi część szerszej strategii budowania rezerw osobowych i podnoszenia odporności społeczeństwa na zagrożenia hybrydowe.
Program wzmacnia ideowy i praktyczny komponent przygotowania obronnego młodego pokolenia, wspierając mobilizacyjny model państwa.
Specjalne szkolenia rezerwistów i ochrona infrastruktury (2025)
W ostatnich tygodniach, na podstawie nowego ustawodawstwa, w Rosji wznowiono intensywne „specjalne zgrupowania rezerwistów”. Program obejmuje przygotowanie do ochrony obiektów strategicznych, w tym przeciwdziałanie atakom dronów, realizację procedur ewakuacyjnych, alarmowych oraz elementy cyberbezpieczeństwa. Nowe przepisy gwarantują uczestnikom wynagrodzenie i pakiet świadczeń socjalnych na czas ćwiczeń. Szkolenia realizowano w formule rozproszonych symulacji reagowania na masowe ataki bezzałogowców, z praktycznymi testami systemów obrony przeciwlotniczej i walki radioelektronicznej oraz aktywacją lokalnych trybów alarmowych.
Zgrupowania wzmacniają gotowość mobilizacyjną oraz zdolność ochrony infrastruktury krytycznej, potwierdzając priorytet działań antydronowych i odporności lokalnych struktur bezpieczeństwa.
„Kultura czujności” jako element bałtyckiej kultury strategicznej
David Cattler były Asystent Sekretarza Generalnego NATO ds. Wywiadu i Bezpieczeństwa (2019-2023) w tekście opublikowanym dla estońskiego International Centre for Defence and Security (Europe’s War and the Baltic Lesson: Building Resilience When the Front Is Everywhere) wskazuje, że dla Estonii odstraszanie nigdy nie było kwestią abstrakcyjnych argumentów lub wskaźników przewag militarnych. Zaczyna się ono od ludzi – od tego, jak myślą, organizują się i utrzymują działanie państwa, gdy świat jest pełen nowych kryzysów i zagrożeń. Kraje bałtyckie zakorzeniły kulturę ciągłej czujności: przekonanie, że bezpieczeństwo narodowe jest nawykiem obywatelskim, a nie dziedziną zarezerwowaną dla wojska.
Zmiana strategiczna która nastąpiła po wybuchu wojny Rosji z Ukraina w lutym 2022 r. powoduje oczywistą potrzebę rewizji podejścia do czasu pokoju w Europie. Autor przywołuje również odważne decyzje związane z pomocą Ukrainie, ale przede wszystkim wskazuje Estonię i inne kraje bałtyckie jako przykład budowania odporności narodowej poprzez zaszczepienie obowiązku odpowiedzialności za kraj we wszystkich obszarach życia społecznego tj. w szkole, rodzinie, wojsku i organizacjach społecznych.
Dwoje czeskich obywateli pracowało na rzecz GRU jako nielegałowie
Małżeństwo obywateli czeskich było zaangażowane w działania rosyjskiej jednostki GRU nr 29155, odpowiedzialnej za prowadzenie działań sabotażowych w Europie i spowodowanie wybuchów w składzie amunicji w miejscowości Vrbětice w 2014 r. Tożsamość Eleny i Nikołaja Šapošnikov – rosyjskich nielegałów (zakonspirowanych oficerów) ujawniono w wyniku śledztwa dziennikarskiego. Jednym z ważnych zadań małżeństwa było zapewnienie bezpiecznego miejsca w jednej z willi w Grecji, zaaranżowanej jako hotel z pokojami na wynajem. Dom ten był zabezpieczoną bazą stanowiącą wsparcie dla działań rosyjskiej jednostki sabotażowej.
Małżeństwo Šapošnikov wspierało przeprowadzoną w 2014 r. operację sabotażową w miejscowości Vrbětice w Czechach. Nikołaj wraz z dwójką dzieci miał być zatrudniony w firmie IMEX Group, która była właścicielem składu amunicji. W wyniku ich działań dostęp do chronionego terenu został ułatwiony. Prowadzenie hotelu w Grecji i udostępnianie go na potrzeby operacyjne było zadaniem Eleny, która za swoje cenne usługi została doceniona i odznaczona w 2015 r. medalem “Bohater Rosji”. Warto pamiętać, że w działania jednostki 29155 zaangażowany był również wydalony w 2014 r. attache wojskowy ambasady Rosji w Warszawie Eduard Vadimovich Shishmakov, który w 2016 r. uczestniczył w próbie przewrotu w Czarnogórze. W kontekście trwającej wojny, przypadek ten jest ważnym sygnałem dla kontrwywiadów krajów wschodniej flanki NATO, do intensywnej pracy ukierunkowanej na wykrycie zakonspirowanych siatek szpiegowskich.
Nielegalne zbieranie informacji o łotewskim sektorze obronnym
Łotewska Państwowa Służba Bezpieczeństwa (VDD) w dniu 3 listopada 2025 r. ujawniła, że w drugiej połowie października zatrzymano osobę podejrzaną o zbieranie informacji o łotewskim sektorze obronnym na rzecz rosyjskiego wywiadu wojskowego GRU. Zatrzymany to obywatel Łotwy, który przekazywał rosyjskim służbom informacje o obecności wojsk sojuszniczych NATO, wydarzeniach o charakterze militarnym oraz o prywatnej infrastrukturze wykorzystywanej w lotnictwie.
Wszystkie kraje europejskie stają się ofiarą różnego rodzaju działań hybrydowych. Od wielu już lat odnotowuje się nieustanne oddziaływanie Rosjan na system bezpieczeństwa poszczególnych państw poprzez nieuprawnione zdobywania informacji lub testowanie reakcji. Poza działaniami o charakterze militarnym (np.incydenty powietrzne) czy sabotażowym (np. podpalenia), prowadzone są działania szpiegowskie. W tym przypadku można założyć, że m.in łotewska baza wojskowa w Ādaži, gdzie stacjonują wojska sojusznicze, w tym około 300 polskich żołnierzy, stała się przedmiotem zainteresowania służb rosyjskich.
Aktualności Instytutu Wschodniej Flanki (IWF):
- Telewizja Polsat w partnerstwie z Instytutem Wschodniej Flanki zrealizowała reportaż, w ramach którego przedstawiono organizację ukraińskiej obrony antydronowej. Wysłannik Polsat News, red. Marek Sygacz przeprowadził serię rozmów, zarówno z żołnierzami służącymi na linii frontu, jak i producentami innowacyjnych systemów do zwalczania bezzałogowców. To już drugi projekt współpracy medialnej, realizowany przez IWF – wcześniej zrealizowaliśmy podobne działania wraz z Kanałem Zero.
- Polecamy występ eksperta IWF ppłk. (rez.) Macieja Korowaja w programie “Didaskalia”, prowadzonym przez red. Patrycjusza Wyżgę. Rozmowa dotyczyła programu modernizacyjnego chińskich sił zbrojnych, perspektywy geopolitycznej Pekinu i tego jak rzutuje ona na rozwój środowiska bezpieczeństwa RP.
- Opublikowaliśmy analizę eksperta IWF, płk (rez.) Łukasz Paczesnego dot. Estońskiej Ligi Obrony – zachęcamy do lektury!
- Począwszy od bieżącego tygodnia, “Przegląd Wschodniej Flanki” przygotowywany jest również w wersji anglojęzycznej. Polecamy subskrypcję anglojęzycznej wersji naszego newslettera i promocję wśród znajomych nie władających językiem polskim, które mogą być zainteresowane regularnym przeglądem informacji z zakresu polityki bezpieczeństwa w naszym regionie.
