Zachęcamy do lektury przeglądu minionego tygodnia w państwach Europy Środkowo-Wschodniej:
Szczyt państw wschodniej flanki w Helsinkach
16 grudnia w Helsinkach odbędzie się szczyt premierów państw wschodniej flanki NATO – Finlandii, Szwecji, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Rumunii i Bułgarii. Premier Finlandii Petteri Orpo stwierdził, że w obliczu nasilającej się presji ze strony Rosji w obszarach takich jak cyberprzestrzeń, operacje hybrydowe czy naruszenia przestrzenii powietrznej, zgromadzone państwa muszą dalej wzmacniać współpracę w zakresie ochrony granic. Rozmowy będą dotyczyć również wzmacniania gotowości obronnej w regionie.
Finlandia od czasu dołączenia do NATO wykazuje nieustającą inicjatywę we wzmacnianiu bezpieczeństwa regionalnego, bez względu na zmiany w wewnętrznej sytuacji politycznej. Helsinki pozostają aktywne zarówno w zakresie relacji z USA (intensyfikacja wspólnych ćwiczeń, bliskie relacje głów obu państw), partnerami zachodnioeuropejskimi (w tym w wymiarze przemysłu zbrojeniowego), jak i państwami wschodniej flanki NATO (współpraca w zakresie wzmocnienia ochrony granicy z Rosją, wsparcie dla Ukrainy).
Rumuński parlament przyjął nową Strategię Bezpieczeństwa Narodowego
Rumuński parlament zatwierdził projekt nowej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego na lata 2025-30 przytłaczającą większością głosów (314 “za”, 43 “przeciw”, trzy wstrzymania się od głosu). Projekt dokumentu zaprezentował Prezydent Rumunii Nicușor Dan, wspominając, że dokument powstał w ramach procesu szerokich konsultacji, zaś jego efektem jest doktryna “solidarnej niezależności” – dbałość o własne interesy i tożsamość, przy poszanowaniu zobowiązań międzynarodowych.
Dokument wskazuje na główne zagrożenia płynące z erozji ładu międzynarodowego, trwającej wojny na Ukrainie, rosnącą liczbę konfliktów w skali globalnej, a także ryzyka płynące w związku z niestabilnością w Mołdawii, na Kaukazie Płd. czy Bałkanach Zach. Wśród głównych szans dla Bukaresztu, Strategia wymienia między innymi strategiczne partnerstwo z USA, rolę państwa w NATO i UE, odnowę przemysłu obronnego czy potencjał położenia nad Morzem Czarnym. Strategia rekomenduje kontynuację wzmacniania potencjału obronnego, pogłębianie współpracy międzynarodowej i utrzymanie wsparcia dla Ukrainy czy Mołdawii.
Minister obrony Rumunii złożył dymisję
Rumuński minister obrony Ionat Mosteanu złożył dymisję z pełnionego urzędu 28 listopada br., komunikując swoją decyzję w mediach społecznościowych. Tłem dymisji są wątpliwości wobec prawdziwości danych podawanych przez Mosteanu na temat wykształcenia. Minister reprezentował liberalną partię USR, z której wywodzi się urzędujący prezydent. Premier Ilje Bolojan od razu zaakceptował dymisję.
Choć dymisja ministra jest szeroko komentowana przez rumuńskie media i komentatorów, nie wpłynie znacząco na tempo realizacji bieżących programów zbrojeniowych. Bukareszt znajduje się pod presją czasową związaną z koniecznością spożytkowania finansowania z europejskiego programu SAFE (rumuński wniosek do Komisji Europejskiej opiewa na prawie 17 mld EUR).
Program szkoleń dronowych na Litwie
Na Litwie realizowany jest nowatorski program szkoleń dotyczący budowy i obsługi bezzałogowców. Projekt finansowany jest w dużym stopniu przez Ministerstwo Obrony Litwy, a za jego organizację odpowiada Związek Strzelców Litewskich we współpracy z Ministerstwem Edukacji oraz organizacją edukacyjną “Lineša”, która prowadzi szkolenia adresowane do uczniów szkół podstawowych (klasy 3-8) oraz ponadpodstawowych. Jednym z kluczowych elementów programu jest powstanie kilku centrów szkoleniowych dronów zlokalizowanych w różnych regionach Litwy.
Program ruszył we wrześniu 2025 r., a jego głównym celem jest przeszkolenie do 2028 r. około 22 000 obywateli Litwy, w tym 7000 dzieci w zakresie konstrukcji i obsługi dronów. Szkolenia obejmują wiedzę teoretyczną z zakresu lotnictwa, korzystania z symulatorów lotów, a także projektowanie i wykonywanie elementów bezzałogowców na drukarkach 3D. Przedsięwzięcie wpisuje się w strategię Litewskich Sił Zbrojnych zakładającą poszerzanie wiedzy technologicznej u przyszłych kandydatów do służby wojskowej oraz wzmacnianie umiejętności i wiedzy Związku Strzelców Litewskich.
Podejrzenia sabotażu na linii kolejowej w Norwegii
W listopadzie, w rejonie miejscowości Råde w Norwegi doszło do zdarzeń związanych z bezpieczeństwem pasażerów kolei. Na bardzo istotnej dla transportu międzynarodowego linii kolejowej Østfoldbanen doszło do incydentów polegających na umiejscowieniu na torach różnych przedmiotów. Wśród nich był kamienny głaz, ciężki metalowy fragment silnika oraz telewizor. We wszystkich tych przypadkach przejeżdżające pociągi uderzyły o leżące przedmioty. Nie odnotowano ofiar wypadków.
Norweska Służba kontrwywiadowcza PST sygnalizowała w corocznym raporcie “Nasjonal trusselvurdering 2025” podobne ryzyka zdarzeń dotyczących linii kolejowych. Pomimo tego, że w sytuacji norweskich incydentów nie odnaleziono póki co sprawców, to po zdarzeniach w Polsce z 16 listopada czy niewyjaśnionych podobnych incydentach w Szwecji z 2024 r. na linii kolejowej Malmbanan, trudno jest nie brać na poważnie scenariusza operacji prowadzonych przez rosyjskie służby specjalne.
Reforma wywiadu i kontrwywiadu wojskowego w Finlandii
W Finlandii trwają prace legislacyjne nad częściową reformą Wywiadu Wojskowego. Proponowane zmiany obejmują włączenie – przy zachowaniu odrębności – Straży Granicznej do systemu wsparcia rozpoznania i kontrwywiadu wojskowego, rozbudowę struktur wywiadowczych i kontrwywiadowczych w Siłach Zbrojnych, uzyskania szerszego dostępu do danych cywilnych oraz usprawnienie wymiany informacji. Postulaty te wynikają z doświadczeń funkcjonowania ustawy z 2019 r., która zreformowała system wywiadu i kontrwywiadu. Aktualne propozycje będą konsultowane przez kilkadziesiąt różnych instytucji do lutego 2026 r., a wejście w życie reformy planowanie jest na 1 lipca 2026 r.
Zmiany w funkcjonowaniu fińskich służb specjalnych trwają już od wielu lat. Reforma, która weszła w życie 2019 r. została opracowana na podstawie wypracowania konsensusu politycznego. Największe kontrowersje wzbudziło wówczas przyznanie wywiadowi i kontrwywiadowi wojskowemu szerokiego dostępu do danych dotyczących obywateli. Po przeprowadzonych reformach działają w Finlandii dwie główne struktury: SUPO (fin. Suojelupoliisi)” pełniąca funkcję wywiadu i kontrwywiadu cywilnego, zintegrowana instytucjonalnie służba wywiadu i kontrwywiadu wojskowego w ramach Fińskich Sił Zbrojnych. Żadna z tych służb – zarówno cywilna jak i wojskowa – nie posiada uprawnień dochodzeniowo- śledczych. Zadania te, dla wszystkich służb specjalnych realizuje Centralne Biuro Śledcze Policji (Keskusrikospoliisi – KRP).W Finlandii rozbudowano także nadzór nad służbami specjalnymi. Utworzono stanowisko Ombudsmana ds. Wywiadu o szerokich uprawnieniach oraz powierzono zadania z tego obszaru Parlamentarnej Komisji Nadzoru Wywiadu.
Utworzenie zbrojnych bezzałogowych systemów morskich przez Rosję w odpowiedzi na taktykę NATO
Rosja powołała centralizowany ośrodek produkcji militarnych bezzałogowych kutrów dla Marynarki Wojennej FR – poinformował przewodniczący Morskiej Kolegium, Nikołaj Patiusiew. Decyzja jest reakcją na skuteczne wykorzystanie przez Ukrainę morskich dronów uderzeniowych przeciwko Flocie Czarnomorskiej oraz na rosnące zainteresowanie NATO takimi systemami na Bałtyku. Ten akwen jest postrzegany przez rosyjskie władze jako „idealne laboratorium” do testowania taktyki bezzałogowych środków morskich przez państwa sojuszu.
Moskwa próbuje nadrobić dystans w domenie, w której dotąd była zaskoczona inicjatywą przeciwników, co może zainicjować nowy etap regionalnego wyścigu technologicznego.
Wnioski i zmiany po manewrach „Zapad-2025”
Rosyjski Sztab Generalny prowadzi analizy i wdrożenia wynikające z nowego modelu ćwiczeń z Białorusią. W planach operacyjnych na kierunku zachodnim oficjalnie ujęto scenariusz jądrowy z symulacją użycia nowego systemu rakiet średniego zasięgu „Oriesznik”. Tegoroczny „Zapad” przeprowadzono w ograniczonej skali – ok. 30 tys. żołnierzy wobec 200 tys. w 2021 r. Rosja celowo oddała medialną i organizacyjną rolę Mińskowi, skupiając się na sprawdzeniu interoperacyjności systemów dowodzenia i łączności. Ograniczenie masowych przerzutów wojsk wskazuje na przejście do modelu „lekkiej stopy” logistycznej na terytorium Białorusi.
Moskwa dostosowuje format „Zapadu” do realiów wojny i presji zasobowej, równocześnie wzmacniając komponent strategiczny i elastyczność działań na zachodnim kierunku.
Rosja rozbudowuje gigantyczną antenę CDAA w rejonie Czerniachovska
W okolicach Czerniachovska w obwodzie kaliningradzkim trwa budowa kolistej anteny CDAA o średnicy 1600 m, położonej ok. 25 km od granicy z Polską. Analiza zobrazowań satelitarnych z lipca 2025 r. pokazuje zaawansowany etap prac: powstało sześć koncentrycznych pierścieni antenowych, drogi radialne, stanowiska kontrolne i przygotowane miejsca pod anteny monopolowe. System tego typu umożliwia szerokopasmowy nasłuch, lokalizację źródeł emisji i przechwytywanie komunikacji NATO. Inwestycja wpisuje się w intensyfikację rosyjskich zdolności rozpoznawczych na kierunku zachodnim.
Rozbudowa CDAA w Kaliningradzie wzmacnia architekturę SIGINT Rosji i zwiększa presję informacyjną na państwa NATO w regionie.
Aktualności Instytutu Wschodniej Flanki (IWF):
- Instytut Wschodniej Flanki wziął udział w wydaniu specjalnym inicjatywy „SprawdzaMY”, poświęconym rozwojowi polskiego sektora dronowego. Projekt Fundacji Wsparcia Przedsiębiorczości zgromadził interdyscyplinarny zespół ekspertów reprezentujących ośrodki analityczne (w tym IWF), środowiska akademickie, branżę obronną, sektor nowych technologii oraz kancelarie prawne. Efektem wspólnej pracy jest raport pt. „Polska Armia Dronów”, do którego lektury zachęcamy.
- Ekspert IWF ppłk (rez.) Maciej Korowaj gościł w podcaście Kanał Telewizyjny, gdzie komentował perspektywy rozwoju środowiska bezpieczeństwa RP w wymiarze regionalnym i globalnym.
- Członek Rady Programowej IWF amb. Bartosz Cichocki udzielił wywiadu portalowi money.pl, gdzie poruszył m.in. kwestie rozwoju sytuacji na Ukrainie i potencjalnego planu pokojowego.
