Autor: płk rez. Łukasz Paczesny
Estońska Liga Obrony jest częścią Sił Zbrojnych Estonii. Ta wyjątkowa formacja obrony terytorialnej jest postrzegana jako stabilna organizacja o ugruntowanej pozycji i pozytywnej opinii społecznej. Wynika to z konsekwencji Estończyków w długofalowym jej budowaniu i zaproponowaniu ciekawej oferty, obejmującej różne pola aktywności i zaangażowania w pracę organizacji. Wydaje się, że wyjątkowo ważna jest również troska o motywację patriotyczną ochotników i stała troska o ich rozwój.
Misja, cele i zadania
Historia Estońskiej Ligi Obrony (Kaitseliit) sięga czasów walki Estończyków o niepodległość. Liga została utworzona 11 listopada 1918 r. tuż po wycofaniu się niemieckich wojsk z terytorium Estonii [1] i podlegała wówczas ministerstwu obrony. Formacja uczestniczyła w wojnie o niepodległość z Rosją Sowiecką (1918–1920), wspierając regularną estońską armię. Po podpisaniu traktatu w Tartu (2 lutego 1920 r.) i uznaniu przez Rosję Sowiecką niepodległości Estonii, organizacja została rozwiązana. Reaktywowano ją w 1924 r. w odpowiedzi na próbę komunistycznego puczu. Po aneksji Estonii przez ZSRR w 1940 r., Estońska Liga Obrony znowu przestała istnieć. Pod odzyskaniu niepodległości estońskie władze powołały ją do życia 17 lutego 1990 r.
Estońska Liga Obrony liczy obecnie około 30 000 członków w tym około 18 000 ochotników [2], tj. aktywnych członków regularnie uczestniczących w działaniach i ćwiczeniach wojskowych [3]. Jest to istotna część sił zbrojnych Estonii. Kaitseliit jest dobrowolną, narodową organizacją obronną działającą pod auspicjami estońskiego Ministerstwa Obrony, zorganizowaną zgodnie z zasadami wojskowymi, ale rozszerzającą swoją aktywność na obszar niemilitarny zwłaszcza w czasie pokoju. Do Kaitseliit należą również trzy organizacje partnerskie, tj. Młode Orły (Noored Kotkad), Córki Ojczyzny (Kodutütred) oraz Kobieca Obrona Kraju (Naiskodukaitse). Formuła ochotniczego zaangażowania oraz powiązanie z siłami zbrojnymi nabiera znaczenia jeśli porównamy to z około 4000 żołnierzy zawodowych służących w Estońskich Siłach Zbrojnych [4].
Działanie Ligi ma głównie defensywny, ale także antykryzysowy charakter [5] . Realizuje ona swoje zadania na podstawie ustawy o Estońskiej Lidze Obrony [6], statutu Ligi [7] oraz dokumentów doktrynalnych [8]. Celem Ligi jest przygotowywanie obywateli Estonii do obrony niepodległości i porządku konstytucyjnego przez kształtowanie w społeczeństwie woli do oporu wobec nieprzyjaciela i do samodzielnego działania [9]. Kaitseliit jest organizacją bezpartyjną i apolityczną[10]. Wśród jej głównych zadań można wymienić: przygotowanie do obrony terytorium Estonii, prowadzenie szkoleń wojskowych, wsparcie i współpracę z estońską armią i innymi służbami, wsparcie działań w zakresie obrony cywilnej (pomoc w klęskach żywiołowych, akcje poszukiwacze), wychowanie patriotyczne młodzieży przez edukację proobronną i kształtowanie postaw obywatelskich [11]. Dodatkowo Liga może mieć powierzone zadania z zakresu ochrony porządku publicznego i ważnych obiektów, a w razie wojny – wsparcie wojsk NATO w ramach programu HNS [12] oraz szeroko pojęte działania partyzanckie (także z zakresu konstrukcji czy podkładania ładunków wybuchowych) i dywersyjne, w celu spowolnienia ruchów ewentualnego agresora [13]. Kolejnym ważnym zadaniem Ligi jest szkolenie rezerwistów oraz wspieranie mobilizacji sił zbrojnych oraz udział w operacjach zagranicznych [14]. W czasie pokoju, zadania organizacji koncentrują się na wsparciu służb ratunkowych i policji, zabezpieczeniu obiektów, formowaniu i szkoleniu jednostek, a w czasie konfliktu na prowadzeniu operacji obronnych we współpracy z Estońskimi Siłami Zbrojnymi. O istotnej roli Kaitseliit w estońskim społeczeństwie świadczy wysoki poziom poparcia społecznego, co potwierdza zlecony przez Ministerstwo Obrony raport [15], w którym wskazano, że 76% obywateli ma życzliwy stosunek do Estońskiej Ligi Obrony.
Organizacja, dowodzenie, szkolenie, struktura i funkcjonowanie
Dowodzenie
Estońska Liga Obrony jest częścią sił zbrojnych z zachowaniem w czasie pokoju znacznej odrębności [16]. W jej skład wchodzą żołnierze-ochotnicy oraz członkowie tworzący dodatkowe dwie organizacje młodzieżowe: Młode Orły i Córki Ojczyzny oraz Kobieca Obrona Kraju. Każda z tych grup ma odrębne cele i zadania, a ich funkcjonowanie poprawia efekt synergii aktywności i zaangażowania społecznego na rzecz obrony kraju. Dowódcą Kaitseliit jest aktualnie gen. dyw. Ilmar Tamm [17] podporządkowany Dowódcy Sił Zbrojnych [18]. Dowódca Ligi jest wybierany przez rząd Estonii na wniosek Ministra Obrony i Dowódcy Sił Zbrojnych po zasięgnięciu opinii Rady Starszych Kaitseliit. Co istotne, zachowuje on w czasie pokoju znaczną autonomię w zakresie zarządzania organizacją, a szczególną cechą Ligi jest dopuszczenie do bieżącego kierowania i zarządzania organizacją organów kolegialnych [19]. Członkowie organizacji mogą mieć wpływ na pewne aspekty jej funkcjonowania. Organy kolegialne pełnią jednak funkcje doradcze i administracyjne. W czasie wojny Liga staje się militarną częścią estońskiej dywizji. Struktury na czas wojny są utajnione. W sytuacjach bojowych i kryzysowych organizacja jest dowodzona przez mianowaną zawodową kadrę dowódczą.
Solidarność i akceptacja działań na rzecz wspólnego bezpieczeństwa jest dobrą nauką i rekomendacją do przenoszenia tych doświadczeń na polski grunt.
Szkolenie
Zarówno ochotnicy, którzy wejdą w skład militarnej części Ligi, jak i członkowie organizacji młodzieżowych Młode Orły i Córki Ojczyzny oraz Kobiecej Obrony Kraju są szkoleni w zależności od specyfiki organizacji, np. Kobieca Obrona Kraju ma szkolenie medyczne, naukę gotowania posiłków w warunkach terenowych i podstawowe przeszkolenie wojskowe [20]. Jednak cały system szkolenia jest zróżnicowany i musi odpowiadać na różne potrzeby zaangażowanych w organizację osób. Członkowie Kaitseliit są zobowiązani do około 48 godzin ćwiczeń w ciągu roku. Ze względu na ochotniczy charakter formacji i obowiązki zawodowe uczestników szkolenia z reguły odbywają się w weekend. Raz w roku jest konieczny udział w zajęciach strzeleckich oraz terenowych [21]. Dodatkowo odbywają się 3-7 dniowe szkolenia wspólnie z rezerwistami, które są prowadzone przez instruktorów-żołnierzy zawodowych w służbie czynnej. Ochotnicy wyznaczeni do działań militarnych przechodzą podstawowe szkolenie z zakresu sztuki przetrwania, topografii, strzelectwa, ratownictwa i łączności. W dalszej kolejności kończą kursy zawodowe, które przygotowują do ich funkcji w jednostce, np. medyk, snajper czy kierowca [22]. Członkowie Kaitseliit kształcą się także we własnym nowoczesnym centrum szkolenia bezzałogowców [23] , gdzie są na wyposażeniu UAV firmy Threod, która jest estońskim producentem tego typu systemów [24]. Te szkolenia są zgrane z realizowanymi dla innych służb, które mają na wyposażeniu systemy tego samego dostawcy [25].
Realizując zadania z zakresu zarządzania kryzysowego Liga prowadzi szkolenia również z innymi służbami państwowymi tj. policją i innymi służbami [26]. To umożliwia nie tylko podniesienie umiejętności współpracy, lecz także lepszą koordynację działań na wypadek kryzysu. Jednocześnie Kaitseliit uczestniczy w szkoleniach realizowanych w ramach ćwiczeń z wojskami NATO, a także prowadzonych przez prywatne firmy szkoleniowe.
W corocznych największych w Estonii ćwiczeniach Kevadtorm bierze udział znaczna część ochotników z Kaitseliit. W ten sposób zyskują doświadczenie współpracy z krajowymi i zagranicznymi siłami zbrojnymi. Przykładem aktywności szkoleniowej z udziałem młodzieży, były ćwiczenia symulacyjne TeravOra 25, które odbyły się w powiatach Jõgeva i Järva w lutym 2025 r. [27].
Liczne ćwiczenia połączone z możliwością posiadania broni w domu przez oficerów i podoficerów pododdziałów Estońskiej Ligi Obrony pozwalają na spełnienie jednego z celów organizacji w ramach obrony terytorialnej, czyli szybkiej mobilizacji i gotowości do stawiania oporu przez dłuższy okres, również na terenach częściowo opanowanych przez przeciwnika [28].
Struktura
Dowódca Ligi dysponuje sztabem z lokalizacją w Tallinie. Podlegają mu cztery dowództwa regionów [29]: Północno-Wschodni (Viru), Północny (Talin), Południowy (Tartu), Zachodni (Pärnumaa). Zgodnie z ustawą [30] regionom jest podporządkowanych 15 jednostek terenowych (dystryktów, est. Malev), których obszary pokrywają się (z pewnymi odstępstwami) z granicami estońskich powiatów. Malev składają się z oddziałów lokalnych (est. Malevkond), w których skład wchodzą drużyny (est. Rühm ) oraz sekcje (est. Jaoskond). Każdy Malev jest odpowiedzialny za realizację zadań w obrębie swojego terytorium i dysponuje od 800 do 2200 żołnierzami [31]. Struktura pododdziałów Ligi nie odpowiada liczebności przyjętej w wojskach regularnych i jest uzależniona od lokalnych uwarunkowań demograficznych i specyfiki realizowanych zadań. Malevkond są rozmieszczone w miejscowościach: Alutaguse, Harju, Järva, Jõgeva, Lääne, Pärnumaa, Põlva, Rapla, Saaremaa, Sakala, Tallin, Tartu [32], Valgamaa, Viru, Võrumaa. Szczególną rolę ma cybernetyczna jednostka Ligi – Kaitseliidu küberkaitse üksus (KKÜ) funkcjonująca eksterytorialnie na prawach Malevu [33]. Do struktur wchodzą też organizacje Młode Orły, Córki Ojczyzny oraz Kobieca Obrona Kraju [34]. Liga posiada też swoją szkołę (Kaiseliidu kool) [35].
Istotną rolę w zarządzaniu Kaitseliit mają organy kolegialne: Rada Starszych, Zgromadzenie Ogólne, Zarząd Główny oraz Centralna Komisja Rewizyjna. Pełnią one funkcje kontrolne i doradcze oraz odpowiadają za bieżące zarządzanie organizacją w porozumieniu z Siłami Zbrojnymi.
Rekrutacja, funkcjonowanie i zasoby ludzkie
Podstawową zasadą estońskiego modelu organizacji systemu bezpieczeństwa jest dobrowolność przystąpienia oraz rezygnacji z uczestnictwa w Lidze Obrony [36]. Istnieje kilka form zaangażowania w działalność Kaiseliit. Możliwe jest posiadanie statusu członka aktywnego, honorowego, wspierającego lub juniora. Aby zostać aktywnym członkiem należy mieć co najmniej 18 lat. Członkami honorowymi mogą być obywatele zarówno Estonii, jak i innego kraju. Osoby te muszą zasłużyć się w jakiś sposób dla Estońskiej Ligi Obrony. Członkami wspierającymi mogą zostać osoby identyfikujące się z organizacją i deklarujące pomoc w realizacji jej celów. Juniorem można być w wieku od 7 do 18 lat.
Członkowie są zobowiązani do opłacania niewielkiej comiesięcznej składki na rzecz organizacji i nie pobierają stałego wynagrodzenia. Istnieje jednak możliwość pokrycia kosztów wyjazdów na szkolenia oraz gratyfikacji za udział w ćwiczeniach [37].
Kandydat do do Ligi zaczyna aplikację od wyboru dystryktu. Lista kontaktowa oraz dane o działalności tych jednostek znajduje się na stronie internetowej Kaitseliit. Strony internetowe poszczególnych dystryktów są bardzo rozbudowane i są na nich prezentowane możliwe formy aktywności [38]. Kandydat telefonicznie lub mailowo umawia się na spotkanie z przedstawicielem Kaitseliit, podczas którego przedstawia swoje oczekiwania, a przedstawiciel Ligi – cele jej działalności. Warunkiem rekrutacji jest posiadanie przez kandydata prawa jazdy, a w przypadku jego braku – zaświadczenia lekarza o możliwości uczestnictwa w działalności organizacji. To drugie wystarczy pobrać z platformy informacji zdrowotnych (digilugu.ee). Wskazane jest również przedstawienie rekomendacji dwóch członków Ligi, jednak ich brak nie zamyka możliwości rekrutacji.
Organizacje młodzieżowe i kobieca wchodzące w skład Ligi Obrony Estonii
W ramach Estońskiej Ligi Obrony funkcjonują również trzy organizacje: Młode Orły, Córki Ojczyzny oraz Kobieca Obrona Kraju.
Młode Orły to organizacja młodzieżowa dla chłopców, która w formach pracy i aktywności nawiązuje w pewnym stopniu do idei skautingu. Opiera się na dobrowolnym zaangażowaniu dorosłych liderów. Jej celem jest edukacja patriotyczna oraz przygotowanie młodzieży do obrony Estonii przez kształtowanie umiejętności i postawy obywatelskiej. Chłopcy uczą się orientacji w terenie, survivalu, strzelectwa, topografii i współpracy w zespole [39], a także alfabetu fonetycznego NATO [40]. Miejscem treningów są głównie strzelnice sportowe, ale chłopcy powyżej 16 lat mogą odbywać szkolenie także na innych strzelnicach.
Córki Ojczyzny to organizacja młodzieżowa dla dziewcząt. W założeniach jest podobna do Młodych Orłów. Opiera się na dobrowolnym zaangażowaniu dorosłych w wychowanie i prowadzenie działań w organizacji. Koncentruje się na promowaniu miłości do ojczyzny, zabawach i grach terenowych, nauce pierwszej pomocy i sztuki przetrwania, stara się aby młodzież miała pozytywne nastawienie do służby wojskowej [41]. W czasie kursów, biwaków i obozów dziewczęta uczą się podstaw obronności i zaradności życiowej. Do współpracy są angażowani rodzice.
Kobieca Obrona Kraju stawia sobie za cel zaangażowanie w obronę w szerszym niż tylko militarnym znaczeniu. Organizacja zrzesza około 4000 kobiet w całym kraju. Regularne szkolenia uczą zaradności w sytuacjach kryzysowych, przygotowują do zadań ewakuacyjnych i aprowizacyjnych przez ćwiczenia takich scenariuszy również z innymi formacjami państwowymi, w tym z wojskiem [42]. Kobiety mogą uczestniczyć w działalności obronnej przez wejście w skład regularnych jednostek Estońskiej Ligi Obrony. Wiele estońskich kobiet postrzega ofertę tej organizacji jako najbardziej adekwatną do ich potrzeb ponieważ umożliwia łączenie rodzinnych obowiązków z rozwojem kompetencji i umiejętności związanych z niesieniem pomocy, wsparciem w czasie kryzysu i obronnością [43].
Warto zaznaczyć, że w związku z kryzysem demograficznym we wszystkich państwach bałtyckich, w tym w Estonii koncepcja Estońskiej Ligi Obrony odpowiada polityce zbliżenia młodego pokolenia z armią. Model przyjęty w Kaiseliit polegający na wsparciu rozwoju młodzieżowych organizacji adresowanych zarówno do chłopców, jak i do dziewcząt, stanowi istoty filar wzmacniania obronności kraju [44].
Wnioski
- Estońska Liga Obrony ze względu na swoją liczebność (30 000 członków, w tym organizacje młodzieżowe i kobieca) jest w stanie objąć swoim działaniem znaczną część terytorium Estonii. Podział na dystrykty i bliska współpraca z obywatelami w poszczególnych powiatach, zaangażowanie w wychowanie młodzieży i mobilizacja kobiet do propaństwowej aktywności sprawiają, że Kaitseliit pełni ważną funkcję obrony i wsparcia dla obywateli w chwili zagrożenia.
- Estońska Liga Obrony jako część Sił Zbrojnych Estonii jest stabilną organizacją o ugruntowanej pozytywnej opinii w społeczeństwie. Jest to efekt zarówno ciekawej oferty, która obejmuje różne pola aktywności, jak i pracy organizacji, która zbudowała wizerunek formacji bliskiej ludziom. Nie bez znaczenia jest także jej troska o patriotyczne nastroje ochotników-członków organizacji i wszystkich obywateli. Solidarność i akceptacji działań na rzecz wspólnego bezpieczeństwa jest dobrą nauką i rekomendacją do przenoszenia tych doświadczeń na polski grunt.
- System szkolenia, wyposażenie i zapewnienie wojskowej kadry daje szansę na stałą gotowość pododdziałów Kaitseliit do szybkiego działania i mobilizacji w sytuacji zagrożenia. Bliskość dostępu do broni oraz posiadanie jej przez część kadry pozwala na dużą dynamikę reakcji. Budowanie zdolności do natychmiastowej aktywizacji członków organizacji daje szansę na wysoką efektywność odpowiedzi na kryzys.
- Organizacja jest otwarta na obywateli i ich różne możliwości. Osoby, które nie są zainteresowane aktywnością militarną, mogą działać w Lidze w ramach innych zadań i w ten sposób ich potencjał także wspiera obronność Estonii. W każdej formie zaangażowania celem pozostaje wspieranie bezpieczeństwa narodowego oraz działań komplementarnych z koncepcją obronności kraju. Ten aspekt warto poddać analizom w polskich warunkach. Wydaje się, że Polska i Polacy posiadają znaczny potencjał, jednak brak jest właściwego systemu organizacji, który by te możliwości wykorzystywał.
- Lokalne struktury Estońskiej Ligi Obrony mają dużą samodzielność i niezależność realizacji zadań w warunkach ograniczonej łączności i wsparcia ze strony jednostek nadrzędnych. Zachowują zdolności operacyjne także w czasie wojny nawet przy braku wsparcia lub ograniczonym wsparciu regularnych wojsk, realizując przyjęte w swojej doktrynie działania o charakterze partyzanckim, dywersyjnych i sabotażowym. Ten sposób działania jest wart rozważenia w polskich warunkach.
[1] Przed 1918 r. organizacja istniała pod nazwą Obywatelska Organizacja Obrony (Bürgerwehra Omakaitse).[2] Kaitseliit, https://kaitseliit.ee/en/defence-league/general-info/ [dostęp: 18.08.2025 r.].[3] Tamże.[4] Według oficjalnych danych w Estońskich Siłach Zbrojnych służy 4200 żołnierzy w ciągłej gotowości. Są to żołnierze w służbie czynnej oraz część członków Kaitseliit. Zob. Republic of Estonia Defence Forces, https://mil.ee/en/defence-forces [dostęp: 15.08.2025 r.].[5] T. Małysa, Wojska obrony terytorialnej w państwach bałtyckich, w: Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka, M. Lasoń, M. Klisz (red.), 2017, https://btip.ka.edu.pl/pdf/bezpieczenstwo-teoria-i-praktyka-2017-nr3.pdf, s. 231 [dostęp: 3.08.2025 r.].[6] The Estonian Defence League Act, 28.02.2013 r., Riigi Teataja, https://www.riigiteataja.ee/en/eli/521032014005/consolide [dostęp: 19.08.2025 r.].[7] Küberkaitseüksuse maleva põhimäärus, 18.10.2024 r., https://kuberkaitseliit.ee/wp-content/uploads/2024/11/20241018_A_KL_KKU_pohimaarus.pdf [dostęp 16.08.2025]. W tym i w innych przypadkach przy konieczności skorzystania z oryginalnych treści w języku estońskim, posiłkuję się tłumaczeniami, które umożliwiają ogólnodostępne programy do tłumaczeń w Internecie, bądź odpowiednie dodatki i algorytmy wbudowane w przeglądarki internetowe.[8] Kaitseliidu Doktriin, https://kaitseliit.ee/wp-content/uploads/2025/08/KAITSELIIDU_DOKTRIIN.pdf [dostęp: 14.10.2025 r.].[9] Zob. np. Republik of Estonia Government, National Security Concept of Estonia, https://www.kaitseministeerium.ee/sites/default/files/eesti_julgeolekupoliitika_alused_eng_22.02.2023.pdf [dostęp: 19.08.2025 r.].[10] U Staśkiewicz, Organizacja obrony narodowej w wybranych państwach analiza porównawcza Estonii, Findlandii i Rosji, https://uwm.edu.pl/cbew/2021-12-1/10_Staskiewicz-U.pdf. s. 141 [dostęp: 18.08.2025 r.].[11] The Estonian Defence League Act… Warto zwrócić uwagę, że pierwszym zadaniem ujętym w ustawie jest uczestniczenie we wzmacnianiu uczuć patriotycznych i narodowych, co podkreśla znaczenie budowania zdolności oporu wobec przeciwnika w strategii Estonii. [12] Host Nation Support (HNS) to cywilna i wojskowa pomoc udzielana przez państwo gospodarza w czasie pokoju, kryzysu i w czasie wojny sojuszniczym siłom zbrojnym i organizacjom, które są rozmieszczane, wykonują zadanie lub przemieszczają się przez terytorium państwa gospodarza. Podstawę do udzielania takiej pomocy stanowią porozumienia, zawarte między stosownymi władzami państwa gospodarza i państw wysyłających oraz/lub NATO. Zob. Centralny Punkt Kontaktowy HNS, https://hns-polska.wp.mil.pl/o-nas-2017-01-16-r/zadania-2017-01-16-4/zasady-hns/ [dostęp: 15.08.2025 r.].[13] T. Małysa, Wojska obrony terytorialnej w państwach bałtyckich… [14] Przykładowo 35 żołnierzy Estońskiej Ligi Obrony uczestniczyło w 2021 r. w półrocznej misji w Iraku. Zob. Defence League members welcomed home from six-month Iraq stint, Kaitseliit, https://www.kaitseliit.ee/en/defence-league-members-welcomed-home-from-six-month-iraq-stint/ [dostęp: 20.08.2025 r.].[15] Public Opinion on National Defence 2024, Eesti Uuringukeskus OÜ, https://www.kaitseministeerium.ee/sites/default/files/public_opininon_and_national_defence_2024_spring.pdf.pdf, str 18, [dostęp 19.08.2025 r.]. [16] Dokładne podporządkowanie Estońskiej Ligi Obrony przedstawia schemat dostępny na stronie internetowej Estońskich Sił Zbrojnych. Zob. Estonian Defence Forces, https://mil.ee/wp-content/uploads/2024/09/KV_struktuur_uusim2_ENG.png [dostęp 19.08.2025 r.].[17] Generał. Ilmar Tamm pełni funkcję dowódcy Kaitseliit od grudnia 2023 r. Zob. Kaitseliit, https://kaitseliit.ee/en/leadership/ilmar-tamm/ [dostęp: 19.08.2025 r.].Tamm został powołany do służby w marcu 1992 r. po odzyskaniu niepodległości przez Estonię. Był jednym z pierwszych dziesięciu estońskich oficerów, który ukończył Fińską Akademię Wojskową w 1994 r. Po ukończeniu studiów został dowódcą batalionu, a od 1998 r. kierował Departamentem G6 w Sztabie Generalnym. Po krótkim pobycie w Sztabie Generalnym Estońskich Sił Zbrojnych wziął udział w dwuletnim kursie na Fińskim Uniwersytecie Obrony Narodowej. [18] Dowódcą Estońskich Sił Zbrojnych jest gen. Andrus Merilo. Zob. Republic of Estonia Defence Forces, https://mil.ee/en/defence-forces/commander/ [dostęp: 17.08.2025 r.].[19] Zasady te są uregulowane w § 11 i 17 ustawy o Estońskiej Lidze Obrony. Organy kolegialne Estońskiej Ligi Obrony to: Rada Starszych, Zgromadzenie Ogólne, Zarząd Główny, Centralna Komisja Rewizyjna. Zob. The Estonian Defence League Act…[20] V. Veebel, I. Ploom, L. Vihmand, K. Załeski, Territorial Defence, Comprehensive Defence andTotal Defence: Meanings and Differences in the Estonian Defence Force, Journal of Baltic Security 2020, nr 6(2), https://www.researchgate.net/publication/347511079_Territorial_Defence_Comprehensive_Defence_and_Total_Defence_Meanings_and_Differences_in_the_Estonian_Defence_Force [dostęp: 16.08.2025 r.]. [21] T. Małysa, Wojska obrony terytorialnej w państwach bałtyckich…[22] Tamże.[23] Estonia Opened Its First Unmanned Aerial Vehicle Training Center, Kaitseliit, https://www.kaitseliit.ee/en/estonia-opened-its-first-unmanned-aerial-vehicle-training-center, [dostęp: 17.08.2025 r.].[24] Threod, https://threod.com, [dostęp: 17.08.2025 r.].[25] W czasie ćwiczeń używano systemów bezzałogowych firmy Threod Zob. Estonian Defense Forces Use Threod’s Stream C UAV to Monitor Latvian Border, 17.08.2025 r., https://www.army-technology.com/contractors/unmanned_vehicles/threod-systems/pressreleases/estonian-defense-forces-latvian-border/ [dostęp 17.08.2025 r.].[26] U. Staśkiewicz, Organizacja obrony narodowej w wybranych państwach… s. 141.[27] Ćwiczenia te stanowią ważną część cyklu szkoleniowego dowództwa i pododdziałów Północno-Wschodniego Okręgu Obrony Terytorialnej Estońskiej Ligi Obrony. Ćwiczenie było wspierane przez Centrum Symulacji Akademii Estońskich Sił Obronnych. Zob. Kaitseliidu Kirde maakaitseringkonna simulatsiooniõppus Terav Ora möödus edukalt, Alutaguse Malev, 17.02.2025 r., https://alutaguse.kaitseliit.ee/et/kaitseliidu-kirde-maakaitseringkonna-simulatsioonioppus-terav-ora-moodus-edukalt [dostęp: 14.08.2025 r.]; The Largest Estonian Military Exercise in 2025 Begins Today, Republic of Estonia Defence Forces, 5.05.2025 r., https://mil.ee/en/news/the-largest-estonian-military-exercise-in-2025-begins-today/ [dostęp: 15.08.2025 r.]; Kaitseliit, Antonio Facciliongo, https://www.antoniofaccilongo.com/kaitseliit. [dostęp: 15.08.2025 r.].[28] S.J. Flanagan, J. Osburg, A. Binnendjik, M. Kepe, A.Radin, Deterring Russian Aggression in the Baltic States Through Resilience and Resistance, str. 7 [dostęp: 16.08.2025 r.].[29] Küberkaitseüksuse maleva põhimäärus… [30] The Estonian Defence League Act… [31] M. Paszyn, Obrona Terytorialna w krajach Europy środkowo-wschodniej wobec problemów bezpieczeństwa militarnego regionu na początku XXI wieku, Warszawa 2014, s. 25.[32] Ciekawym przykładem aktywności w Tartu jest pododdział zmotoryzowany Estońskiej Ligi Obrony. Specjalnością tej jednostki jest przygotowywanie się do pełnienia funkcji kurierów w czasie ewentualnego konfliktu lub kryzysu. Członkowie wykorzystują do szkoleń swoje prywatne pojazdy, zob. https://tartu.kaitseliit.ee/et/voidu-soit, https://meredivisjon.ee [dostęp: 18.08.2025 r.].[33] T. Małysa, Wojska obrony terytorialnej w państwach bałtyckich…, s. 231.[34] Strukturę Ligi opisano w § 9 ustawy o Estońskiej Lidze Obrony. Zob. The Estonian Defence League Act… [35] Kaiseliidu kool, https://kaitseliidukool.ee/, [dostęp: 15.08.2025 r.].[36] Küberkaitseüksuse maleva põhimäärus…[37] U. Staśkiewicz, Kaitseliit – estońska organizacja cywilna działająca na rzecz obronności państwa i bezpieczeństwa ludności, Europejski Przegląd Prawa i Stosunków Międzynarodowych nr 1/2024/69 – Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Warszawie, 2024 r., str. 20, https://ojs.academicon.pl/eppism/article/%20view/8882/9017 [dostęp 20.08.2025 r.]
[38] https://www.kaitseliit.ee, [dostęp 18.08.2025 r.].[39] Noored kotkad, https://nooredkotkad.ee, [dostęp: 18.08.2025 r.].[40] U. Staśkiewicz, Kaitseliit – estońska organizacja cywilna działająca … s. 18.
źródło zdjęcia: freepik.com
