Europa Wschodnia na drodze do większej samodzielności obronnej

Przegląd Wschodniej Flanki – 001 / 2025

Lipiec 2025

Europa Środkowo-Wschodnia znajduje się dziś w stanie bezprecedensowej mobilizacji obronnej. Państwa wschodniej flanki NATO nie tylko zwiększają wydatki zbrojeniowe, lecz także aktywnie budują nowe zdolności militarne — zarówno we współpracy z partnerami zza oceanu i z Izraela, jak i wewnątrz struktur Unii Europejskiej.

W cieniu trwającej wojny w Ukrainie i coraz śmielszych prowokacji ze strony Rosji, kraje takie jak Rumunia, Litwa, Finlandia, Dania czy Polska podejmują konkretne decyzje, które jeszcze kilka lat temu uchodziłyby za polityczne tabu. Powrót do produkcji min przeciwpiechotnych, budowa własnych systemów przeciwlotniczych czy wspólne projekty testowania uzbrojenia na realnym polu walki — to nie futurystyczne scenariusze, lecz już dziś realizowana rzeczywistość.

Izraelski koncern Rafael dostarczy Rumunii nowe systemy obrony powietrznej krótkiego zasięgu w ramach kontraktu o wartości ok. 1,9 mld USD, zgodnie z informacjami z przełomu czerwca i lipca. System prawdopodobnie będzie się opierać o rozwiązania znane już w regionie z systemu Spyder, używanego przez Czechy. Konfiguracja systemu będzie się prawdopodobnie opierać na umieszczeniu sensorów i wyrzutni pocisków rakietowych na jednym pojeździe co pozwoli zminimalizować czas rozmieszczenia i aktywacji.

Sukces Rafaela pokazuje zdolność izraelskiego przemysłu obronnego do utrzymania pozycji w regionie Europy Środkowej i wzmocnioną wiarygodność w kontekście ostrzałów rakietowo-dronowych, jakim poddawany jest Izrael od października 2023 r. Rumunia ma zamiar finansować nowy zakup m.in. z nowych unijnych programów pomocowych i w procesie selekcji odrzuciła oferty firm niemieckich czy francuskiej. Oznacza to, że udało się jej osiągnąć wystarczający poziom lokalizacji produkcji poszczególnych komponentów nowego systemu.

Nawiązując do wcześniejszej decyzji podjętej przez szereg państw regionu dot. wycofania się z Traktatu Ottawskiego, Finlandia i Litwa zapowiedziały budowę zdolności produkcyjnych w zakresie min przeciwpiechotnych. Działania w tym zakresie będą możliwe po upływie sześciomiesięcznego okresu od formalnego wypowiedzenia umowy międzynarodowej, zgodnie z wcześniejszymi zobowiązaniami. Ministerstwo Obrony Litwy zapowiedziało inwestycje w wysokości setek milionów euro, zarówno w zakresie min przeciwczołgowych, jak i przeciwpiechotnych. Na tę chwilę, państwa regionu, które wycofały się z Traktatu, zapowiadają pozostawanie w stanie gotowości do minowania obszarów przygranicznych i nie tworzenie pól minowych w czasie pokoju.

Zapowiedzi tworzenia nowych linii produkcyjnych lub utrzymania gotowości do produkcji (jak w przypadku Polski), to sygnał, iż państwa regionu coraz poważniej traktują ryzyko regularnego konfliktu zbrojnego ze swoim udziałem. Miny przeciwpiechotne pozostają stosunkowo prostym w produkcji i użyciu oraz kosztowo efektywnym środkiem powstrzymywania ataków przeciwnika, szczególnie posiadającego przewagę liczebną.

Unia Europejska wspólnie z Ukrainą zainicjowały projekt BRAVETECH. Inicjatywa ma w swoich założeniach umożliwić testowanie wypracowanych rozwiązań technicznych bezpośrednio na polu walki. Ze względu na zaplanowane wsparcie finansowe projekt ten ma przyczynić się do rozwoju startupów działających w branży przemysłu obronnego. Jak twierdzi Andrius Kubilius – unijny komisarz ds. obrony Unia Europejska dysponuje możliwościami wsparcia tego przedsięwzięcia i wsparcia Ukrainy w wojnie z Rosją. Jednocześnie powstaje szansa na rozwój sektora małych przedsiębiorstw z krajów członkowskich zainteresowanych rozwojem produktów o zastosowaniu wojskowym. Planowany jest dwuetapowy rozwój projektu i przeznaczenie przez Ukrainę i UE po 50 mln Euro na jego rozwój.

Stworzenie wspólnego ukraińsko-unijnego projektu bazującego na istniejących i działających możliwościach technicznych platformy Brave1 za której działanie odpowiada ukraińskie Ministerstwo cyfryzacji, staje się okazją do rozwoju ukraińskiego przemysłu. Z punktu widzenia Unii Europejskiej projekt ma wiele zalet które przyciągnąć mogą licznych partnerów. Wydaje się, że najbardziej atrakcyjne może być umożliwienie testowania projektowanych rozwiązań bezpośrednio na polu walki na terytorium Ukrainy. Wartościowy jest również aspekt finansowania biznesu. W dalszej fazie projektu przewidywane jest wsparcie z wykorzystaniem Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF) oraz Instrumentu Wsparcia Ukrainy w ramach Europejskiego Programu Rozwoju Przemysłu Obronnego..

Rząd belgijski podjął decyzję o skierowaniu na Litwę kontyngentu 200 żołnierzy, którzy przebywać tam mają do końca stycznia 2026 r. Przewidywane wsparcie to 100 – osobowa kompania rozpoznawcza oraz 70-osobowy zespół do obsługi artyleryjskiej. Dodatkowo przewidziane jest zabezpieczenie medyczne i logistyczne, zespół sztabowy oraz komórka żandarmerii wojskowej. Decyzja ta wynika z realizowanych planów NATO związanych ze wzmacnianiem sił na wschodniej flance i lokowaniem tam dodatkowych międzynarodowych grup bojowych. W tym przypadku Belgowie kierowani są tam na prośbę Niemiec i będą częścią brygady pod dowództwem niemieckim.

Decyzja o skierowaniu na około pół roku kontyngentu belgijskich żołnierzy jest przykładem skutecznego działania Niemiec w obszarze budowania siły i przywództwa w regionie krajów bałtyckich i wschodniej flanki NATO. W tym przypadku żołnierze będą częścią rozbudowującej się i aktywnej na Litwie Bundeswehry. Warto zwrócić uwagę, że sama inicjatywa wysłania wojsk łączy się ze wsparciem Belgii w ramach niemieckiego przedsięwzięcia tzw. mechanizmu Immediate Action on Air Defence (IAAD) mającego za cel wsparcie Ukrainy w zapewnieniu skutecznej obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej. W tym przypadku Belgia zobowiązała się do wsparcia w wysokości 140 mln Euro.

W połowie lipca Patria Oy ogłosiła przystąpienie Danii do programu Common Armoured Vehicle System (CAVS), w ramach którego dostarczone zostanie 129 kołowych transporterów opancerzonych CAVS 6×6, które bazują na fińskiej konstrukcji Patria AMV 6×6. Obecnie w programie CAVS, obok Danii, znajduje się Finlandia, Łotwa, Szwecja i Niemcy. Do tej pory Patria otrzymała zamówienia na prawie 1000 wozów 6×6, z czego ponad 200 zostało dostarczonych do zmawiających.

Oferta KTO Patrii pokazuje na duży potencjał rynku zbrojeniowego i duże potrzeby sił zbrojnych w obszarze transporterów. Siły Zbrojne RP posiadają na wyposażeniu KTO Rosomak, który jest fińską konstrukcją i został zakupiony od Patrii. W 2017 r. Patria planowała sprzedaż części przedsiębiorstwa produkującej właśnie pojazdy opancerzone. PGZ jednak nie zdecydował się na złożenie oferty, co z dzisiejszej perspektywy było błędem..